Yapay kalp imkanından faydalanmıyoruz

KALP / ŞUBAT 2016

Türkiye’de ilk kez total yapay kalp­le yaşa­yan has­ta­nın ame­li­ya­tı­nı yapan, min­ya­tür yapay kalp pom­pa­sı­nı ülke­mi­ze geti­re­rek SGK kap­sa­mı­na alın­ma­sın­da da büyük rol oyna­yan Bah­çe­şe­hir Üni­ver­si­te­si Tıp Fakül­te­si Kalp Damar Cer­ra­hi­si Öğre­tim Üye­si Prof. Dr. Süha Küçü­kak­su ile yapay kalp uygu­la­ma­sı­nın bugü­nü­nü ve gele­ce­ği­ni konuş­tuk. Prof. Küçü­kak­su, ülke­miz­de ile­ri dere­ce kalp yet­mez­li­ği has­ta­sı yak­la­şık 20 bin kişi bulun­du­ğu­nu ve bun­la­rın yüz­de 70’inin yapay kalp ile kur­ta­rı­la­bi­le­ce­ği­ni, ancak bugü­ne kadar sade­ce 700–800 civa­rın­da kişi­ye min­ya­tür yapay kalp takı­la­bil­di­ği­ni söy­lü­yor. Oysa dev­let yapay kalp ame­li­yat­la­rı için 200 bin lira ödü­yor. Küçükaksu’ya göre bu sayı­sı­nın artı­rıl­ma­sı için her coğ­ra­fi böl­ge­de en az iki mer­ke­ze yapay kalp uygu­la­ma­sı için ruh­sat veril­me­si gerekiyor.

Son yıl­lar­da kalp yeter­siz­li­ğin­de artış yaşan­dı­ğı­nı söy­lü­yor­su­nuz, neden art­tı bu vakalar?

Son 40–50 yıl­da kalp has­ta­lık­la­rın­da tanı yön­tem­le­ri­nin geliş­me­siy­le bera­ber kate­ter baz­lı teda­vi­ler, kalp kriz­le­rin­de ani stent ve balon uygu­la­ma­la­rı da geliş­ti. Bu uygu­la­ma­lar neti­ce­sin­de ölüm oran­la­rı düş­tü, has­ta­la­rın ömrü uza­dı. Ancak koro­ner arter has­ta­lı­ğın­da ölüm oran­la­rı düşer­ken geli­şen tek­no­lo­jiy­le bir­lik­te yaşam tar­zı ve bes­len­me alış­kan­lı­ğın­da­ki deği­şim­ler, kalp yeter­siz­li­ğin­de artış görül­me­si­ne neden oldu. Son 20 yıl­da 3 kat daha faz­la görü­lür hale gel­di. Kalp yeter­siz­li­ği­nin tanı­mı da değişti.

Nasıl tanım­la­nı­yor?

Kalp yeter­siz­li­ği artık kan­ser gibi evre­len­di­ri­li­yor. A, B, C ve D evre­le­ri var. A evre­si­ni, anne­si kalp kri­zi geçir­miş, insi­lü­ne bağ­lı diya­be­ti olan has­ta­lar, onun çocuk­la­rı, sis­te­mik hiper­tan­si­yo­nu olan insan­lar oluş­tu­ru­yor. Bu insan­la­rın kal­bi­ni alıp mik­ros­kop­ta ince­ler­se­niz bir şey göre­mez­si­niz, maki­ne­le­re sok­tu­ğu­nuz zaman çok cid­di bir fonk­si­yon prob­le­mi sap­ta­ya­maz­sı­nız, kişi­le­rin şika­yet­le­ri de yok­tur. Süreç iler­le­yip B evre­si­ne gel­di­ğin­de, kalp hüc­re­le­rin­de yavaş yavaş bozul­ma­lar gör­me­ye başlıyorsunuz.

Üçün­cü evre­ye gel­di­ği­miz­de hüc­re­ler­de epey tah­ri­bat­la bir­lik­te has­ta­lar­da nefes dar­lı­ğı, çar­pın­tı, yol yürür­ken yorul­ma, göğüs­te ağrı gibi kli­nik belir­ti­ler baş­lı­yor. Ancak has­ta­lar bu şika­yet­le­ri yor­gun­lu­ğa bağ­la­dık­la­rı için dok­to­ra gel­mi­yor­lar. Oysa bu aşa­ma­da has­ta­da damar tıka­nık­lı­ğı, kalp kapak­la­rın­da bozul­ma, yük­sek tan­si­yo­na bağ­lı sorun­lar orta­ya çık­mış­sa bun­lar ame­li­yat­la veya ame­li­yat­sız gide­ri­le­bi­lir ve remo­de­ling dedi­ği­miz o pro­cess durur, hat­ta hafif hafif geri döner. O yüz­den bel­li peri­yot­lar­la kal­bi­ni­zi kont­rol etti­rin diyoruz.

Dör­dün­cü evre ise esas has­ta­lık evre­si­dir. Bu evre­ye ulaş­mak on yıl­lar­ca süre­bi­lir ama bu evre çok kısa sürer. Bir yıl için­de has­ta yaşa­mı­nı kay­be­der. O da 4 level’dan olu­şu­yor; has­ta­yı gör­dü­ğü­müz zaman ölü­me aylar, haf­ta­lar, gün­ler ya da saat­ler kal­mış diyoruz.

Türkiye’de kaç kişi kalp yeter­siz­li­ği yaşıyor?

Türk Kar­di­yo­lo­ji Derneği’nin Prof. Dr. Altan Onat hoca­mı­zın baş­kan­lı­ğın­da yap­tı­ğı Tek Harf Çalışması’na göre Türkiye’de 1,5−2 mil­yon has­ta var. Türkiye’de aşa­ğı yuka­rı 20 bin insa­nın son evre­de oldu­ğu­nu tah­min edi­yo­ruz. Sağ­lık Bakanlığı’nın kalp nak­li bek­le­yen­ler lis­te­sin­de 700–750 civa­rın­da has­ta bulunuyor.

FDA YAPAY KAL­Bİ ONAYLADI

Yapay kalp uygu­la­ma­sı nedir?

İki adet yapay kalp var. Biri total yapay kalp, diğe­ri min­ya­tür yapay kalp. 1960’lı yıl­lar­da ABD Baş­ka­nı John­son, iki konu­ya yatı­rım yapıl­ma­sı­nı iste­di. Bun­lar­dan biri uzay çalış­ma­la­rı, diğe­ri de yapay kalp­ti. Bir­çok çalış­ma yapıl­dı ve 1982 yılın­da şim­di kul­lan­dı­ğı­mız pnö­ma­tik sis­tem­le çalı­şan yapay kalp orta­ya çık­tı. Bu FDA ona­yı almış tek yapay kalp­tir. 2015 yılın­da FDA onay ver­di, çün­kü görül­dü ki bu ciha­zın takıl­dı­ğı has­ta­lar 7–8 yıl yaşı­yor. Bir­kaç kez el değiş­tir­dik­ten son­ra şim­di­ki adı Syn­car­dia oldu. ABD’de yıl­da 150 adet takı­lı­yor bundan.

Neden daha faz­la değil?

Çün­kü gör­dük ki, çoğu has­ta­da kal­bin sağ tara­fı fonk­si­yo­nel ola­rak bozuk, bütün sorun sol taraf­ta. Sol taraf düze­lin­ce sağ tara­fın fonk­si­yon­la­rı da düze­li­yor, ida­re edebiliyor.

Has­ta­nın kal­bi­ni çıka­ra­rak risk­le­ri üçe-beşe kat­la­ma­ya değ­me­ye­ce­ği­ne karar ver­dik. Bu aşa­ma­da kal­bin sol tara­fı için çözüm ara­yış­la­rı baş­la­dı. Sol karın­cık için cihaz­lar tasar­lan­dı. Sonun­da NASA işin içi­ne gir­di ve Dr. Mic­ha­el DeBa­key, bir­lik­te tasar­la­dık­la­rı yapay kal­bi bir NASA mühen­di­si­ne tak­tı. Texas’lı yedi pet­rol mil­yar­de­ri­nin des­te­ği ile 200 mil­yon dola­ra bir şir­ket kurup bu ciha­zı üret­me­ye baş­la­dı­lar. Bura­dan para kazan­ma­dı­lar, insan­lık adı­na yaptılar.

O nasıl çalışıyor?

Halk ara­sın­da ​“çan­ta kal­bi” denen ​“left vent­ri­cu­lar assist devi­ce” elekt­ro­man­ye­tik sis­tem­le çalı­şı­yor. Tür­bü­lans­la gelen kanın tür­bü­lan­sı alı­nıp tek­rar tür­bü­lans kazan­dı­rıl­dık­tan son­ra dama­ra veri­li­yor. Eğer bu yapıl­maz­sa erit­ro­sit­ler param­par­ça olur, kan fonk­si­yo­nu­nu yiti­rir. Çok yük­sek bir tek­no­lo­jiy­le titan­yum­dan üre­til­miş­tir. Buna kar­şın çok hafif­tir, 93 gramdır.

ABD’DE YIL­DA YÜZ­DE 25 ARTIYOR

Sizin yapay kalp mace­ra­nız nasıl başladı?

1998 yılın­da Huston’da bulun­du­ğum dönem­de, Ame­ri­ka­lı­lar büyük bir heye­can için­de bunu bir has­ta­ya tak­ma peşin­dey­di­ler. Ora­da FDA kural­la­rı çok sıkı oldu­ğu için Dr. DeBa­key ame­li­ya­tı Viya­na Üniversitesi’nde yap­tı. Sonuç­lar olum­lu olun­ca FDA onay ver­di ve Ame­ri­ka­lı has­ta­la­ra tak­ma­ya baş­la­dı­lar. 2000 yılın­da Prof. Dr. Erol Şener ile bir­lik­te Dr. DeBakey’den ran­de­vu aldık ve yapay kal­bi Türkiye’de tak­mak iste­di­ği­mi­zi söy­le­dik. Önce dün­ya­da yedi büyük ülke­ye vere­cek­le­ri­ni söy­le­dir­ler ama biz onla­rı ikna etme­yi başar­dık. Ora­da eği­tim aldık, ora­dan ekip gelip bura­da eği­tim ver­di. 2001 yılın­da ilk kez bir has­ta­ya tak­tık ve has­ta­yı yaşat­tık. İlk plan­da hede­fi­miz kalp nak­li yapı­la­na kadar has­ta­yı yaşat­mak­tı. Böy­le­ce kalp nak­li, acil, ölüm ora­nı yük­sek ve risk­li bir durum­dan elek­tif bir hale dönüş­tü. Bu şekil­de mali­yet­ler de düş­tü. Bir has­ta­yı aylar­ca yoğun bakım­da bak­mak çok mali­yet­li­dir. Biz has­ta­la­ra yapay kal­bi takıp evi­ne gön­de­ri­yo­ruz. 2012 yılın­da bizim de giri­şim­le­ri­miz­le SGK kap­sa­mı­na alın­dı. Bugün Türkiye’de bu sis­tem­den takıl­mış 700–800 civa­rın­da has­ta var. ABD’de yapı­lan ana­liz­de ame­li­yat sayı­sı­nın yıl­da yüz­de 25 art­tı­ğı görü­lü­yor. Türkiye’de de gide­rek artı­yor ama bazı sorun­lar nede­niy­le yete­rin­ce yapamıyoruz.

Nedir o sorunlar?

Dün­ya­da bunu öde­me­yen, üste­lik mede­ni geçi­nen çok ülke var. Biz bütün sorun­la­ra rağ­men şük­re­di­yo­ruz. Yapay kalp ame­li­ya­tı, ruh­sa­tı olan 11–13 civa­rın­da kalp nak­li mer­ke­zin­de yapı­lı­yor. Örne­ğin İstanbul’da Koşu­yo­lu, Siya­mi Ersek has­ta­ne­le­rin­de, İzmir’de Ege Üni­ver­si­te­si Has­ta­ne­sin­de, Ankara’da Yük­sek İht­is­as, Baş­kent has­ta­ne­le­ri, Antalya’da Akde­niz Üni­ver­si­te­si Has­ta­ne­sin­de yapı­lı­yor. Türkiye’de kalp ame­li­ya­tı yapan 250 civa­rın­da mer­kez var. Ama sade­ce yapay kalp tak­ma ruh­sa­tı olan mer­kez­ler­de takı­lır­sa SGK geri öde­me yapıyor.

Aslın­da bu bir açı­dan iyi, bir açı­dan kötü bir durum. Benim­ki gibi bir­kaç cer­ra­hi ekip dev­let­ten ayrıl­dık, özel üni­ver­si­te­ler­de çalı­şı­yo­ruz ve gerek­li oldu­ğu durum­lar­da yapay kalp takamıyoruz.

10 YILI­NI DOL­DU­RAN HAS­TA­LAR VAR

Bu cihaz­lar önce­le­ri kalp nak­li­ne köp­rü­le­me için takıl­dı. Fakat son­ra görül­dü ki, has­ta yıl­lar­ca yaşı­yor ve kalp bulun­du­ğu zaman gel­mek iste­mi­yor­lar. Bugün 10 yılı­nı dol­du­ran has­ta var, kalp nak­li yapıl­say­dı 10 yılı­nı dol­dur­ma şan­sı yüz­de 50 idi. Titan­yu­mun ömrü son­suz, meka­nik ömür­le­ri 30–40 yıl ola­rak plan­lan­mış. Dola­yı­sıy­la, kalp nak­li yeri­ne bunu mu tak­sak diye sor­ma­ya baş­la­dık. Mali­yet de kar­şı­lan­dı­ğı­na göre, şim­di bunu artır­ma­yı hedef­le­ye­bi­li­riz. Ben Türkiye’de des­ti­na­ti­on tera­pi mer­kez­le­ri açıl­ma­sı için müca­de­le edi­yo­rum. Yok­sa Bolu’da otu­ran bir insa­nın İstanbul’a ya da Ankara’ya evi­ni taşı­ma­sı gere­ki­yor ki bu da çok kolay değil.

Neden taşın­ma­la­rı gerekiyor?

İki sene has­ta­ne­ye yakın otur­ma­la­rı gere­ki­yor çün­kü kont­rol­le­ri var, tek­nik sorun­la­rı, acil müda­ha­le edil­me­si gere­ken durum­la­rı ola­cak­tır. Bu zor­lu süre­ci has­ta­ne yakı­nın­da geçir­me­le­ri gere­ki­yor. Bunun için Türkiye’de sade­ce 4–5 şehir­de yapıl­ma­ma­sı, fark­lı iller­de yapı­la­bi­li­yor olma­sı gere­kir. Suis­ti­mal edi­le­ce­ğin­den endi­şe edi­li­yor ama dev­le­tin göre­vi denet­le­mek­tir, buna engel olmak­tır. Bana göre her böl­ge­de iki­şer-üçer şehir­de bu mer­kez­ler­den kurul­ma­lı. Son 10 yıl­dır kalp cer­ra­hi­si­ni usu­lüy­le yapan pek­çok şeh­ri­miz var artık. Bu arka­daş­la­rı­mız bu cihaz­la­rı bel­li bir eği­tim­den son­ra taka­bi­lir­ler. Göğ­sü bile açma­dan tak­mak müm­kün artık. Dev­let has­ta­ne­le­rin­de bu sayı artı­rı­la­mı­yor­sa öze­le izin veril­sin. En azın­dan 15–20 tane mer­kez kurul­ma­lı. Ben 2010 yılın­da Flo­ren­ce Nigh­tin­ga­le Has­ta­ne­sin­de ilk yapay kalp mer­ke­zi­ni kur­dum. Özel sek­tör­de Sağ­lık Bakan­lı­ğı ilk kez bu ruh­sa­tı ver­di. Ancak SGK sade­ce maki­ne­nin para­sı­nı öde­di­ği için özel has­ta­ne dina­mi­ğin­de bu rakam­lar tut­ma­dı. Her yapay kalp tak­tı­ğı­mız­da zarar çık­tı ve sonun­da bu zarar tril­yon­lar boyu­tu­na ula­şın­ca yürü­te­me­dim. Oysa biz özel has­ta­ne­ler­de hayat kurtarabiliriz.

Has­ta­la­rın ne kada­rı bu yön­tem­le kurtulabilir?

20 bin has­ta­sı­nın yüz­de 70’ini kurtarabiliriz.

ŞARJ EDEN YELEK­LER GELİYOR

Önü­müz­de­ki süreç­te yapay kalp tek­no­lo­ji­le­rin­den bek­le­nen geliş­me­ler neler?

Bugün kul­lan­dı­ğı­mız yapay kal­bin elekt­rik kab­lo­su smart controller’a bağ­la­nı­yor, arka­sın­da batar­ya­sı var. 4 saat­te bir batar­ya­sı değiş­ti­ri­lip şarj edi­li­yor. Buna çan­ta kalp deni­yor halk ara­sın­da. Şim­di üze­rin­de çalı­şı­lan düşün­ce şu: Göğüs boş­luk­la­rı­na çanak anten gibi alı­cı­lar koyup dışa­rın­dan ener­ji­yi ona trans­fer etme­ye çalışalım.

Blu­eto­oth gibi ışın­la­ya­lım. O şekil­de şarj olsun, depo­lan­sın ve sis­te­mi çalış­tır­sın. Bir yelek giy­di­re­lim, o devam­lı şarj etsin. ​“Jac­ket assist devi­ce” plan­la­rı ger­çek­leş­ti­ri­le­bi­lir gibi görü­nü­yor. 2015’te Singapur’da yapı­lan dün­ya kong­re­sin­de önü­müz­de­ki bir­kaç yıl içe­ri­sin­de fir­ma­la­rın bu ürün­le­ri üret­me­ye baş­la­ya­ca­ğı söy­len­di. Daha ile­ri­ki yıl­lar­da da kişi­le­rin yaşa­dı­ğı ortam­la­ra yer­leş­ti­ri­lecek wire­less sis­tem­ler­le şarj olma­sı ve ceke­tin de kalk­ma­sı planlanıyor.

Hib­rit ame­li­yat­ha­ne­ler çağı başladı

Kalp cer­rah­la­rı artık anji­yo yapan, damar için­den müda­ha­le eden cer­rah­la­ra dönü­şü­yor. Bunun için de dona­nım­lı ame­li­yat­ha­ne­le­re sahip olma­la­rı gere­ki­yor. Ame­li­yat­ha­ne masa­sı­nın üze­rin­de anji­yo maki­ne­si, yanın­da tomog­ra­fi maki­ne­si ola­cak ame­li­yat­ha­ne­ler var. Bun­lar mil­yon dolar­lık ame­li­yat­ha­ne­ler. Türkiye’de bir­kaç yer­de var bu tek­no­lo­jik ame­li­yat­ha­ne­ler­den, çoğu ekle­mey­le yapı­lı­yor. Bunun kaçı­şı yok. Artık yeni bir cer­rah tipi orta­ya çıkı­yor. Dün­ya­da bizim ala­nı­mız­da üç geliş­me yaşanıyor:

Yapay kalp­ler, endo­vas­kü­ler cer­ra­hi (hib­rit ame­li­yat­ha­ne vs.) ve kar­di­yak hüc­re­sel repa­ir tek­nik­le­ri, tis­sue engi­ne­ering. 50 yıl son­ra labo­ra­tu­var­da kalp üre­tip yapay kalp yeri­ne onu kul­la­na­ca­ğız ya da has­ta­lık­lı böl­ge­nin teda­vi edil­me­si söz konu­su olacak.

Yakın­da kalp nak­li yapa­cak cer­rah bulamayacağız

Bizim en faz­la organ aldı­ğı­mız birim­ler yoğun bakım­lar­dır. Genel cer­rah­lar beyin ölü­mü ger­çek­le­şen has­ta­dan kara­ci­ğe­ri­ni, böb­rek­le­ri­ni alı­yor­du, biz de kal­bi­ni alı­yor­duk. Bazı yıl­lar 100 kalp nak­li yap­tı­ğı­mız oldu, şim­di 50–60 tane yapıyoruz.

Genel cer­rah­lar can­lı­dan can­lı­ya dön­dü­ler, kola­yı seç­ti­ler. Can­lı­dan can­lı­ya nakil dün­ya­da aza­lır­ken biz­de artı­yor. Şu anda can­lı­dan can­lı­ya kara­ci­ğer nak­lin­de dün­ya birin­ci­si­yiz. Öyle olun­ca organ nak­li sis­te­mi ve cer­rah­lar yoğun bakım­lar­dan çekil­di, transp­lan­tas­yon koor­di­na­tör­le­ri azal­dı, moti­vas­yon kırıl­dı. Kalp nak­li­nin ran­ta­bi­li­te­si de yok. Bir kalp nak­li 100–125 bin lira­ya mal olu­yor, dev­let bana 60 bin lira veri­yor. Sekon­der kazanç­la­rın ola­bi­lir ama rakam da ortada.

Türkiye’de böy­le gider­se kalp nak­li yapa­cak cer­rah sıkın­tı­sı yaşa­na­cak. İns­anl­ar niye ömrü­nü tüket­sin? Bir nakil insa­nı­nın ömrün­den ay götü­rü­yor. Yaşa­dı­ğım stre­si ben bili­yo­rum. Bir yan­dan da tıb­bi ola­rak kalp nak­li azal­ma­lı, cihaz­lar art­ma­lı. Kalp nak­li cihaz takı­la­ma­ya­cak kim­se­le­re rezer­ve edilmeli.

Prof. Dr. Süha Küçü­kak­su kimdir?

Prof. Dr. Küçü­kak­su, 1998 yılın­dan beri kalp nak­li, yapay kalp ve yapay dola­şım çalış­ma­la­rıy­la tanın­mak­ta olup 2001 yılın­da ülke­miz­de ilk min­ya­tür yapay kalp pom­pa­sı­nın kul­la­nıl­ma­sı­nı ve 2011 yılın­da total yapay kalp­le yaşa­yan ilk has­ta­nın ame­li­yat­la­rı­nı ger­çek­leş­tir­me­siy­le tanın­mak­ta­dır. Ülke­miz­de ilk kez 2010 yılın­da Sağ­lık Bakanlığı’nın ona­yı ve des­te­ği ile İstanbul’da özel bir has­ta­ne­de kalp nak­li – yapay kalp prog­ra­mı­nı baş­lat­mış­tır ve ayrı­ca ​“İst­anb­ul Yapay Kal­bi” pro­je­si­nin de yürü­tü­cü­le­rin­den­dir. Halen, 2006 yılın­da kur­du­ğu Yapay Organ­lar Der­ne­ği Başkanlığı’nı yürü­ten Prof. Dr. Küçü­kak­su, 2013 yılın­dan beri Ulus­la­ra­ra­sı Yapay Kalp Derneği’nin yöne­tim kuru­lu üyesidir.

yonetici

See aut­ho­r­’s posts