Tromboz farkındalığı çok düşük

TROM­BOZ / HAZİ­R­AN 2016

24’üncü Ulus­la­ra­ra­sı Trom­boz Kong­re­si, İstanbul’da yapıl­dı. Kong­re Baş­ka­nı Prof. Dr. Ahmet Muzaf­fer Demir, trom­bo­zun dün­ya­da en sık görü­len 3 ölüm­cül kalp-damar has­ta­lı­ğı­nın (Kalp kri­zi, inme-felç ve venöz trom­bo­em­bo­lizm) ortak meka­niz­ma­sın­da ve bu has­ta­lık­la­rın olu­şu­mun­da yer alan ses­siz bir kli­nik tab­lo oldu­ğu­na dik­kat çeke­rek şun­la­rı söyledi:

“Trom­boz, arter veya ven­ler için­de ölüm­cül potan­si­ye­le sahip kan pıh­tı­la­rı­nın olu­şu­mu­dur. Bir pıh­tı bir kere oluş­tuk­tan son­ra, nor­mal kan akı­şı­nı yavaş­la­tıp engel­le­ye­bi­lir ve hat­ta kopup bir orga­na ula­şa­bi­lir. VTE dün­ya­da ölüm ve sakat­lı­ğın önde gelen neden­le­ri ara­sın­da yer almak­ta­dır. Risk fak­tör­le­ri ince­len­di­ğin­de her yaş­tan, cins­ten, ırk­tan ve etnik köken­den insan­la­rın etki­len­di­ği görül­mek­te­dir. Bel­li baş­lı risk fak­tör­le­ri ara­sın­da güç­lü risk ola­rak uzun bir süre has­ta­ne­de olmak, ame­li­yat ‑özel­lik­le kal­ça, diz ve kan­ser­le iliş­ki­li cerrahi‑, uzun süre hare­ket­siz kal­ma ‑yatak isti­ra­ha­ti nede­niy­le ya da uzun süre­li seya­hat­ler- yer almak­ta­dır. Yapı­lan kap­sam­lı bir bilim­sel ince­le­me­de düşük, orta ve yük­sek gelir­li ülke­ler ara­sın­da yıl­da 10 mil­yon VTE vaka­sı mey­da­na gel­di­ği­ni belir­len­miş­tir. Yapı­lan bir araş­tır­ma trom­boz, DVT ve PE’nin kamu bilin­ci­nin kalp kri­zi, inme, hiper­tan­si­yon, meme kan­se­ri, pros­tat kan­se­ri ve AIDS gibi diğer has­ta­lık­la­ra kıyas­la çok düşük oldu­ğu­nu gös­ter­mek­te­dir. ABD’de her yıl 10000–30000 ara­sı VTE’ye bağ­lı ölüm görül­mek­te­dir. Avrupa’da ise aynı neden­le ölüm sayı­sı 5000’in üzerindedir”

Risk yok­sa Asp­rin faydasız

Kong­re­de konu­şan Trom­boz Has­ta­lık­la­rı­na Kar­şı Akde­niz ve Avru­pa Bir­li­ği Baş­ka­nı Prof. Dr. Lina Badi­mon da, gün­cel bir konu olan Aspi­ri­nin kar­di­yo­vas­kü­ler has­ta­lık­lar­da doğ­ru kul­la­nı­mı hak­kın­da önem­li bil­gi­ler ver­di. Aspirin’in çok eski ve iyi bir ilaç oldu­ğu­nu söy­le­yen Prof. Dr. Badi­mon şöy­le devam etti: ​“Pri­mer koru­ma dedi­ği­miz, yani daha önce her­han­gi bir damar has­ta­lı­ğı olma­yan grup­ta Aspi­rin kul­la­nı­mı­nın bir fay­da­sı olma­dı­ğı, yapı­lan bir­çok çalış­ma­da gös­te­ril­miş­tir. Ancak yük­sek risk­li has­ta gru­bu var­sa, kont­rol­süz şeker has­ta­lı­ğın­da bel­ki fay­da­lı ama her­han­gi bir rahat­sız­lık geçir­me­miş kişi­ler­de fay­da­sı yok­tur. Eğer bir has­ta kar­di­yo­vas­kü­ler bir has­ta­lık geçir­miş­se, bir damar tıka­nık­lı­ğı geçir­miş­se mut­la­ka düşük doz Aspi­rin alma­lı ve bera­be­rin­de 1 ya da 2 yıl sürey­le diğer antit­rom­bo­sit ilaç dedi­ği­miz trom­bo­zi­ti etki­le­yen ilaç­la­rı da kul­lan­ma­lı diye öne­ri­yo­ruz” dedi.

Prof. Dr. Badi­mon, önce­le­ri düşük doz Aspirin’in pri­mer koru­ma­da yani has­ta­lık geçir­me­den alın­ma­sı konu­sun­da öne­ri­ler oldu­ğu­nu ancak en son veri­le­re ve elde edi­len kli­nik çalış­ma­la­rın sonuç­la­rı­na göre eğer­ki has­ta­nın dok­to­ru yük­sek risk­li oldu­ğu­na karar verir­se düşük doz Aspi­rin fay­da­lı, yük­sek risk yok­sa günü­müz­de artık pri­mer koru­ma­da yeri olma­dı­ğı­nın altı­nı çize­rek şun­la­rı söyledi:

“Dok­tor tav­si­ye­si olma­dan, Aspi­rin kul­la­nıl­ma­ma­lı. Çün­kü Aspirin’in en önem­li komp­li­kas­yon­la­rın­dan biri­si de kana­ma­dır. Bu da özel­lik­le sin­di­rim sis­te­mi kana­ma­sı ve mer­ke­zi sinir sis­te­mi kana­ma­la­rı­na (beyin kana­ma­sı) sebep olabilmektedir.”

TROM­BOZ NEDİR?

Trom­boz arter veya ven­ler için­de ölüm­cül potan­si­ye­le sahip kan pıh­tı­la­rı­nın oluşumudur.

Bir pıh­tı bir kere oluş­tuk­tan son­ra, nor­mal kan akı­şı­nı yavaş­la­tıp engel­le­ye­bi­lir ve hat­ta kopup bir orga­na ula­şa­bi­lir. Dola­şı­ma geçen pıh­tı­ya Embo­li denir. Trom­boz, dün­ya­da en sık görü­len 3 ölüm­cül kalp-damar has­ta­lı­ğı­nın (Kalp kri­zi, inme-felç ve venöz trom­bo­em­bo­lizm) ortak meka­niz­ma­sın­da ve bu has­ta­lık­la­rın olu­şu­mun­da yer alan ses­siz bir kli­nik tablodur.

Ven­ler­de olu­şan bu pıh­tı­ya Venöz Trom­boz denir ve Venöz Trom­bo­liz­me (VTE) neden olan iki tip kan pıh­tı­sı bulunur.

Genel­lik­le bacak­ta olan ve derin ven­de olu­şan pıh­tı­ya Derin Ven Trom­bo­zu ve DVT denir. Bu pıh­tı kopup akci­ğer­le­re geçecek olur­sa, bu duru­ma Pul­mo­ner Embo­li veya PE denir. DVT ve PE bir­lik­te, VTE ola­rak bili­nir ve VTE teh­li­ke­li ve potan­si­yel ola­rak ölümcüldür.

VTE dün­ya­da ölüm ve sakat­lı­ğın önde gelen neden­le­ri ara­sın­da yer almak­ta­dır. Yapı­lan kap­sam­lı bir bilim­sel ince­le­me­de düşük, orta ve yük­sek gelir­li ülke­ler ara­sın­da yıl­da 10 mil­yon VTE vaka­sı mey­da­na gel­di­ği belir­len­miş­tir. Yapı­lan bir araş­tır­ma trom­boz, DVT ve PE’nin kamu bilin­ci­nin kalp kri­zi, inme, hiper­tan­si­yon, meme kan­se­ri, pros­tat kan­se­ri ve AIDS gibi diğer has­ta­lık­la­ra kıyas­la çok düşük oldu­ğu­nu göstermektedir.

ABD’de her yıl 10000–30000 ara­sı VTE’ye bağ­lı ölüm görül­mek­te­dir. Avrupa’da ise aynı neden­le ölüm sayı­sı 5000’in üzerindedir.

RİSK FAK­TÖR­LE­Rİ

Risk fak­tör­le­ri ince­len­di­ğin­de her yaş­tan, cins­ten, ırk­tan ve etnik köken­den insan­la­rın etki­len­di­ği görül­mek­te­dir. Bel­li baş­lı risk fak­tör­le­ri ara­sın­da güç­lü risk ola­rak uzun bir süre has­ta­ne­den olmak, ame­li­yat (özel­lik­le kal­ça, diz ve kan­ser­le iliş­ki­li cer­ra­hi), uzun süre hare­ket­siz kal­ma (yatak isti­ra­ha­ti nede­niy­le yada uzun süre­li seya­hat­ler­de) yer almaktadır.

Orta Risk ola­rak yaş (60+), kişi­sel veya aile­de kan pıh­tı­laş­ma öykü­sü, Kanser/kemoterapi, Öst­ro­jen taban­lı ilaç kul­la­na­rak (örne­ğin oral kont­ra­sep­tif veya hor­mon rep­las­man teda­vi­si ) sayı­la­bi­lir. Ayrı­ca şiş­man­lık, hami­le­lik ya da yeni doğum, siga­ra içme, alkol tüke­ti­mi de risk fak­tör­le­ri arasındadır.

VTE’nin belir­ti­le­ri ince­len­di­ğin­de aşa­ğı­da­ki semp­tom­lar sayılabilir;

Derin Ven Trom­bo­zu (DVT) Ağrı veya has­sa­si­yet (genel­lik­le bal­dır­lar­dan baş­la­yan) ayak bile­ği veya ayak dahil, şiş­me, kıza­rık­lık veya belir­gin renk deği­şi­mi, ısınma.

Pul­mo­ner Embo­li (PE) açık­la­na­ma­yan nefes dar­lı­ğı, hız­lı solu­num, göğüs ağrı­sı (derin nefes alır­ken kötü­le­şen ) hız­lı kalp çarp­ma­sı, hafif ser­sem­lik veya bayıl­ma ile iliş­ki­li olabilir.

RİSK DEĞER­LEN­Dİ­RME VE ÖNLEME

Araş­tır­ma­lar VTE’lerin genel­lik­le önle­ne­bi­lir oldu­ğu­nu gös­ter­mek­te­dir. Bir has­ta­nın ​“risk­li” olup olma­dı­ğı­nı belir­le­mek için sağ­lık uzman­la­rı­nın VTE risk değer­len­dir­me­si yap­ma­sı gere­kir. ​“Risk­li” bulu­nan kişi­ler için önle­yi­ci (pro­fi­lak­si) teda­vi veril­me­li­dir. Pıh­tı­laş­ma önce­yi­ci ilaç­lar (örne­ğin kan sulan­dı­rı­cı) ve meka­nik aygıt­lar­dan (örne­ğin, komp­res­yon çorap­la­rı, ara­lık­lı pnö­ma­tik komp­res­yon cihaz­la­rı veya hız­lı enf­las­yon venöz ayak pom­pa­la­rı) ​‘dan yararlanılabilir.

TEDA­Vİ

Teda­vi has­ta­ya göre fark­lı­lık gös­te­re­bi­lir ancak genel­lik­le kan incel­ti­ci ilaç­lar ile pıh­tı par­ça­la­yı­cı ve yeni­le­ri­nin olu­şu­mu­nu önle­me­ye yöne­lik­tir. Far­kın­da­lık yarat­mak ama­cıy­la Ulus­la­ra­ra­sı Trom­boz ve Hemos­taz Der­ne­ği (ISTH) dün­ya gene­lin­de 175’den faz­la sağlık/ tıp ve has­ta örgüt­le­ri ile bir­lik­te Dün­ya Trom­boz Günü (WTD) kam­pan­ya­sı­nı baş­lat­tı. Bu pro­je­nin ama­cı hal­kı ve hekim­le­ri bacak­ta ve akci­ğer­de olu­şan kan pıh­tı­sı­nın ölüm­cül oldu­ğu, risk fak­tör­le­ri ve önlen­me­si konu­sun­da bil­gi­len­dir­mek­tir. Dün­ya Trom­boz Günü 13 Ekim 2014’de başlamıştır.

yonetici

See aut­ho­r­’s posts