Toplum sağlığı ve sağlıklı yaşam kampanyaları

HAZİ­R­AN 2015

Bun­dan iki ay kadar önce Bri­tish Jour­nal of Can­cer der­gi­sin­de bir çalış­ma dik­kat­le­ri üze­ri­ne çek­ti. Bu çalış­ma­nın yazar­la­rı 1960 doğum­lu­lar­da hayat­la­rı boyun­ca kan­se­re yaka­lan­ma ora­nı­nın %50 civa­rın­da oldu­ğu­nu belirt­mek­te idi. Bu kadar yük­sek kan­ser ora­nı­nın birin­ci nede­ni­nin ise orta­la­ma yaşam süre­si­nin tüm top­lum­lar­da uza­ma­sı ola­rak veril­mek­te idi. Bu iliş­ki sade­ce kan­ser için değil, bir­den faz­la has­ta­lık için doğ­ru aslın­da. Bun­lar­dan bir diğe­ri de kalp-damar hastalıkları.

Damar sert­leş­me­si (Ate­rosk­le­roz) aslın­da hepi­miz­de erken yaş­lar­da baş­lı­yor. Biz­ler 4–5 yaşı­na gel­di­ği­miz­de, damar­la­rı­mız­da yağ­lı çiz­gi­ler (fatty stre­ak) oluş­ma­ya baş­lı­yor. Bu çiz­gi­ler ate­rosk­le­ro­zun erken bul­gu­la­rı. Taşı­mak­ta oldu­ğu­muz risk­le­re ve bu risk­le­rin şid­de­ti­ne göre ate­rosk­le­ro­zun iler­le hızı deği­şi­yor ve fark­lı yaş­lar­da bul­gu­lar ver­me­ye baş­lı­yor. Örne­ğin aile­sin­de kalp-damar has­ta­lı­ğı geçir­miş olan, bera­be­rin­de hiper­tan­si­yon, diya­bet ve hiper­li­pi­de­mi­si olan­lar­da ate­rosk­le­ro­zun çok daha hız­lı iler­le­me­si ve daha erken yaş­ta bul­gu ver­me­si yük­sek ola­sı­lık­lı. Gene­tik konu­sun­da deği­şik­lik yapa­ma­ya­ca­ğı­mız aşi­kar, ama diğer risk fak­tör­le­ri konu­sun­da daha dik­kat­li dav­ra­nıp, önlem­ler almak elimizde.

Kont­rol altı­na alma­mız gere­ken bir diğer fak­tör diya­bet. Diabe­tes Mel­li­tus ate­rosk­le­ro­zun daha hız­la sey­ret­me­si­ne neden olmak­ta ve dün­ya­da onun da görül­me sık­lı­ğı git­tik­çe artı­yor. Dün­ya Sağ­lık Örgütü’nün 2000’li yıl­la­rın başın­da yayın­la­dı­ğı bir rapo­ra göre, 2030 yılın­da dün­ya­nın bazı böl­ge­le­rin­de diya­bet­li has­ta sayı­sı nere­dey­se üç kat artı­yor. Bu yük­se­liş özel­lik­le geliş­me­miş ve geliş­mek­te olan böl­ge­ler­de daha da belir­gin. Zaten yeter­siz olan büt­çe imkân­la­rı, müca­de­le etmek­te olan bu böl­ge­ler­de sağ­lık hiz­me­ti­nin de yeter­siz olma­sı diya­bet komp­li­kas­yon­la­rı­nı da artı­ra­cak gibi görü­nü­yor. Bugün bile her 30 sani­ye­de bir kişi diya­bet nede­ni ile baca­ğı­nı kay­be­di­yor. Majör ampü­tas­yon­la­rın yanı sıra kör­lük ve diya­li­ze bağım­lı böb­rek yet­mez­lik­le­ri­nin de önem­li bir nede­ni hala diya­bet. Diya­be­ti önle­me­nin birin­ci basa­ma­ğı dün­ya­yı kıs­ka­cı altı­na almış obe­zi­te­yi önle­mek gibi görü­nü­yor. Bunun da en basit yolu bes­len­me şek­li­mi­zi değiş­tir­mek ve top­lu­mun bu konu­da bilinç­len­me­si­ni sağlamak.

Bu konu­da yapı­lan kam­pan­ya­la­rın başa­rı­sı­nı artır­mak yönün­de de fark­lı çalış­ma­la­rın yapıl­ma­sı gerek­li. Sağ­lık Bakanlığı’nın yap­tı­ğı ​“Türkiye’de Sağ­lı­ğın Geliş­ti­ril­me­si Araş­tır­ma” rapo­run­da yapı­lan sağ­lık­lı yaşam kam­pan­ya­la­rı sonu­cun­da kişi­le­rin daha sağ­lık­lı olmak adı­na yap­tık­la­rı deği­şik­lik­ler 2013’te yayın­lan­dı. Sonuç­la­ra göre ​“Daha sağ­lık­lı bir yaşa­ma sahip olmak adı­na yeme alış­kan­lık­la­rı­nı sağ­lık­lı hale getir­dim” diyen­le­rin ora­nı %6.8. ​“Bu konu­da faz­la yayın gör­me­dim” diye­bi­lir­si­niz ve kam­pan­ya­yı 2013’e kadar yeter­siz ola­rak tanım­la­ya­bi­lir­si­niz. Ancak siga­ra kar­şı­tı kam­pan­ya­la­rın yıl­lar­dır etkin bir şekil­de yapıl­dı­ğı konu­sun­da tar­tış­ma olma­dı­ğı kan­sın­da­yım. Sağ­lık Bakanlığı’nın rapo­ru­na göre siga­ra­yı bıra­kan­la­rın ora­nı ise %1.4. Sağ­lık­lı bir haya­ta sahip olmak adı­na yapıl­ma­sı gerek­li alko­lü azalt­mak veya bırak­mak, düzen­li bir uyku düze­ni oluş­tur­mak veya egzer­siz yap­mak gibi olum­lu dav­ra­nış model­le­ri­ni haya­tı­na adap­te eden­le­rin ora­nı ise %1’in altın­da. Bu oran­la­rın bu kadar düşük sevi­ye­de olma­sı­nın birin­ci nede­ni, bu kam­pan­ya­la­rın inan­dı­rı­cı­lı­ğı­nın düşük olma­sı kanım­ca. Daha sağ­lık­lı ve uzun bir haya­ta sahip olma­nın anah­ta­rı­nı ver­di­ği­miz­de, hal­kın bun­la­rı alma­ma­sı­nın önem­li bir nede­ni bu olma­lı. Çalış­ma haya­tı­nın zor­lu olma­sı veya geçin­me güç­lü­ğü önü­müz­de acı bir ger­çek ola­rak dura­bi­lir, ancak hiç­bir mad­di yatı­rım gerek­tir­me­yen siga­ra­yı bırak­mak, alko­lü azalt­mak veya gün­de yarım saat yürü­yü­şü haya­tı­mı­za sok­ma­mak için bir neden olmamalı.

Daha sağ­lık­lı bir top­lu­ma sahip olmak adı­na yapı­lan sağ­lık­lı yaşam kam­pan­ya­la­rı­nı zaman iler­le­dik­çe daha sık göre­ce­ğiz. Uma­rım sonuç­la­rı daha etkin olan kam­pan­ya şekil­le­ri­ni de öğre­nir ve iyi sonuç­lar elde ederiz.

yonetici

See aut­ho­r­’s posts