Tele-tıp uygulamalarından doğan hukuki sorumluluk

ARA­LIK 2014

Tele­com­mu­ni­ca­ti­on ve medi­cal terim­le­rin bir­leş­ti­ril­me­siy­le türe­ti­len bir kav­ram olan tele-tıp (tele­me­di­cal), uzak mer­kez­ler ara­sın­da bil­gi ve ile­ti­şim tek­no­lo­ji­le­ri­ni kul­la­na­rak tanı, teda­vi, takip, değer­len­dir­me amaç­la­rıy­la fiz­yo­lo­jik işa­ret­le­rin gön­de­ril­me­si, depo­lan­ma­sı ve sağ­lık hiz­met­le­ri­nin sunu­mu ola­rak tanım­lan­mak­ta­dır. Tele-tıp ile­ti­şi­mi ülke ile sınır­lı değil­dir. Tele-tıb­bın çeşit­le­ri sayı­sal ola­rak tek­no­lo­jik geliş­me­ler­le para­lel ola­rak art­mak­ta­dır. Tele-tıp uygu­la­ma­la­rı ara­sın­da örne­ğin; tele-moni­to­ring, tele-kon­sül­tas­yon, tele-kon­sil, tele-uzman­lık, tele-cer­ra­hi, tele-asis­tans, tele-rad­yo­lo­ji, tele-pato­lo­ji, tele-kar­di­yo­lo­ji sayı­la­bi­lir. Buna kar­şı­lık, sağ­lık bil­gi­len­dir­me por­tal­le­ri, elekt­ro­nik has­ta veri sis­te­mi, elekt­ro­nik has­ta sevk veya e‑ilaç, tele-tıp uygu­la­ma­la­rı ola­rak kabul edilmemektedir. 

Tele-tıb­bın bir çok avan­taj­la­rı bulun­mak­ta­dır: kır­sal böl­ge­le­re sağ­lık hiz­me­ti­nin götü­rül­me­si; uzman sağ­lık per­so­ne­li­nin ve mali­ye­ti yük­sek tıb­bi tek­no­lo­ji­nin belir­li iller­de top­lan­ma­sı ile mali­ye­tin düşü­rül­me­si; has­ta­la­rın muaye­ne­si­ni yol­cu­luk için para har­ca­ma­dan ger­çek­leş­ti­re­bil­me ola­na­ğı­nın bulun­ma­sı, has­ta­la­rın bek­le­me süre­si­nin kısal­ma­sı. Buna kar­şı­lık, has­ta-hekim iliş­ki­si­nin ano­nim hale gel­me­si, yani mekân­sal mesa­fe­den kay­nak­lı yaban­cı­laş­ma ve tele-tıp uygu­la­ma­sı için gerek­li tek­nik dona­nı­mın iste­ni­len sevi­ye­de olma­ma­sı gibi deza­van­taj­la­rı bulun­mak­ta­dır. Buna rağ­men, tele-tıp baş­ta Ame­ri­ka, İsk­and­in­av ülke­le­ri ve Avru­pa, elekt­ro­nik sağ­lık hiz­me­ti (e‑Health) için enfor­mas­yon ve komü­ni­kas­yon tek­no­lo­ji­si içe­ri­sin­de özel­lik­le tele-tıb­bın etkin­li­ği­ni gör­müş ve çok uzun yıl­lar­dır bu alan­da Ar-Ge çalış­ma­la­rı­nı teş­vik etmek­te­dir­ler. Biz­de de, ​“Tür­ki­ye e‑Sağlık Stra­te­ji ve Uygu­la­ma Pla­nı” çer­çe­ve­sin­de, 2007 yılın­da tele-tıp pilot pro­je­si baş­la­tıl­mış; 2008 yılın­da tele-tıp pro­je­si dev­re­ye gir­miş ve tele-tıp pro­je­si­nin izle­me ve değer­len­dir­me­si yay­gın­laş­tı­rıl­mış, özel­lik­le görün­tü­le­me (rad­yo­lo­ji, pato­lo­ji, EKG) alan­la­rın­da uzak­tan sağ­lık hiz­me­ti sunu­mu­nun veri­le­bil­me­si ve kro­nik has­ta­la­rın da taki­bi ama­cıy­la, tele-tıp ve tele-sağ­lık sis­tem­le­ri­nin 2014 yılı sonu­na kadar dev­let has­ta­ne­le­ri­nin en az %15’inde yay­gın­laş­tı­rıl­ma­sı hedef­len­miş­tir. Sağ­lık Bakanlığı’nın ​“Sağ­lık­ta 2023 Vizyonu”na göre; has­ta­ne­ler ara­sın­da bil­gi ve ile­ti­şim tek­no­lo­ji­le­ri­nin kul­la­nı­mı ile uzak­tan tanı, teda­vi, takip ve değer­len­dir­me imkan­la­rı sunan tele-tıp ile tüm Türkiye’de rad­yo­lo­jik görün­tü pay­la­şı­mı­na geçi­lecek, inter­net üze­rin­den tıb­bi danış­man­lık (e‑aile hekim­li­ği) hiz­me­ti verilecektir. 

Huku­ki ve etik değer­ler teme­lin­de tek­no­lo­jik geliş­me­le­rin sağ­lık sis­te­mi­ne enteg­re edil­me­si­ne kar­şı konu­la­maz. Peki, tele-tıp uygu­la­ma­sı, yürür­lük­te­ki kanun hüküm­le­ri ile uyum­lu mudur? Bu soru­yu hukuk­ta­ki ilke­ler ışı­ğın­da tar­tış­ma­ya açmak gere­ki­yor. Örne­ğin, ​“uzak­tan teş­his ve teda­vi yasa­ğı”, Türk Borç­lar Kanu­nu, Tıb­bi Deon­to­lo­ji Tüzü­ğü ve Hekim­lik Mes­lek Eti­ği Kuralları’nda, kural ola­rak, (kon­sül­tas­yon hariç) heki­me has­ta­sı ile doğ­ru­dan doğ­ru­ya tema­sı gerek­li kıl­mak­ta­dır. Uzak­tan teş­his yasa­ğı ve heki­min kişi­sel edim yüküm­lü­lü­ğü ilke­le­ri; tele-rad­yo­lo­ji, tele-pato­lo­ji uygu­la­ma­la­rın­da sorun yarat­ma­ya­ca­ğı düşü­nül­se de tele-cer­ra­hi­de tar­tış­ma­ya açık bir konudur. 

Diğer taraf­tan, sını­rö­te­si tele-tıp uygu­la­ma­la­rın­dan kay­nak­la­nan hukuk­sal sorun­la­rın çözü­mün­de han­gi ülke­nin huku­ku­nun uygu­la­na­ca­ğı, tele-tıp uygu­la­ma­sı­nın huku­ken nite­len­di­ril­me­si­ne bağ­lı­dır. Tele-tıp uygu­la­ma­sı ile veri­len hiz­met huku­ken han­gi huku­ki kalıp içe­ri­sin­de yer alır? Tıb­bi müda­ha­le ola­rak vasıf­lan­dı­rı­la­bi­lir mi? Kana­ati­mi­ze göre, tele-tıb­bın tüm görü­nüş şekil­le­rin­de, az veya çok tıp bil­gi­si­ne ihti­yaç duyul­mak­ta­dır ve sağ­lık per­so­nel­le­ri tara­fın­dan yeri­ne geti­ril­me­li­dir. Türk huku­kun­da ​“Taba­bet ve Şuaba­tı Sanat­la­rı­nın Tar­zi İcr­as­ına Dair Kanun”a göre, hekim­lik mes­le­ği­nin icra­sı için tıp fakül­te­sin­den dip­lo­ma sahi­bi olmak, bu dip­lo­ma­la­rın geçer­li ola­bil­me­si için Sağ­lık Bakan­lı­ğı tara­fın­dan tas­dik ve tes­cil edil­miş olma­sı, yaban­cı ülke­den alı­nan dip­lo­ma­la­rın da muade­le­ti­nin alın­ma­sı şart koşul­muş­tur. Bu bil­gi­ler eşli­ğin­de, yaban­cı ülke­den tele-tıp hiz­me­ti veren heki­min, hekim­lik ruh­sa­tı bakı­mın­dan bulun­du­ğu ülke­nin yasal koşul­la­rı mı yok­sa has­ta­nın bulun­du­ğu ülke­nin yasal koşul­la­rı mı dik­ka­te alın­ma­lı­dır? Açık­lı­ğa kavuş­tu­rul­ma­sı gere­ken ilk sorun budur. 

Tele-tıp uygu­la­ma­sı bakı­mın­dan ayrı­ca aşa­ğı­da­ki husus­lar dik­ka­te alınmalıdır:

• Tele-tıp hekim­li­ği asga­ri söz­leş­me ücre­ti tari­fe­si hazırlanmalı, 

• Tele-tıp, has­ta­nın mı yok­sa sağ­lık kuru­lu­şu­nun ter­ci­hi­ne mı bıra­kı­la­ca­ğı açık­lı­ğa kavuşturulmalı,

• Sağ­lık sigor­ta­sı kap­sa­mı­na alınmalı,

• Heki­min sır sak­la­ma yüküm­lü­lü­ğü koru­na­rak has­ta­nın kişi­sel veri­le­ri­nin akta­rıl­ma­sın­da; veri kay­bı, veri hır­sız­lı­ğı, veri­le­re eri­şim yet­ki­si gibi konu­lar için sis­tem içe­ri­sin­de yeter­li güven­lik ted­bir­le­ri sağlanmalı,

• Tele-tıp üze­rin­den veri akta­rı­mın­da has­ta aydın­la­tıl­ma­lı ve rıza­sı alınmalı,

• Sını­rö­te­si tele-tıp uygu­la­ma­sı esna­sın­da zarar gören hastanın, 

• Dava­yı ken­di ülke­sin­de aça­bi­le­ce­ği gibi heki­min bulun­du­ğu ülke­de de açabileceği, 

• Has­ta-hekim ara­sın­da kuru­lan teda­vi söz­leş­me­si­ne veya has­ta-sağ­lık kuru­lu­şu ara­sın­da kuru­lan has­ta­ne­ye kabul söz­leş­me­si­ne aykı­rı­lık­tan dola­yı açı­lan taz­mi­nat dava­la­rın­da, uyuş­maz­lı­ğa heki­min bulun­du­ğu ülke huku­ku­nun uygu­la­na­ca­ğı, öngörülmeli,

• Uyuş­maz­lı­ğın görü­le­ce­ği ülke mah­ke­me­si ve uygu­la­na­cak ülke huku­ku belir­siz­li­ği­ni önle­mek için tele-tıp uygu­la­ma­sı ile bağ­lan­tı­lı söz­leş­me­ler yazı­lı yapılmalı; 

• Söz­leş­me­ye yet­ki şar­tı ve hukuk seçi­mi klo­zu eklenmelidir.

Son söz; hukuk, tek­no­lo­jik geliş­me­le­rin geri­sin­de kalmamalıdır.

yonetici

See aut­ho­r­’s posts