Tedavi edilmeyen varis hastalarını ne bekliyor?

MART 2015

Ven has­ta­lık­la­rı için­de en sık görü­le­ni Kro­nik Venöz Has­ta­lık­tır. Kro­nik venöz has­ta­lı­ğın görül­me ora­nı yaş ile art­mak­la bir­lik­te, her üç veya dört eriş­ki­nin birin­de görül­mek­te­dir. Kro­nik Venöz Has­ta­lık (KVH) selim bir has­ta­lık oldu­ğu için çoğu zaman önem­sen­me­mek­te­dir. Oysa cilt deği­şik­lik­le­ri­ne yol açtı­ğı tak­dir­de hem has­ta­nın sos­yal haya­tı­nı cid­di ola­rak kısıt­la­mak­ta hem de dev­let büt­çe­si­ne büyük bir yük oluşturmaktadır.

Kro­nik ven has­ta­lı­ğı­nın en sık görü­len nede­ni, bacak ven­le­rin­de kanın tek yön­lü akı­şı­nı sağ­la­yan valv­la­rin yeter­siz hale gel­me­si ve ters akı­ma izin ver­me­si­dir. Yer çeki­mi­nin de etki­siy­le ayak bilek­le­ri­ne doğ­ru ven­le­rin alt seg­ment­le­rin­de biri­ken kan, damar içi basın­cı art­tır­mak­ta ve venöz has­ta­lı­ğın kla­sik şika­yet­le­ri­ni oluş­tur­mak­ta­dır. Has­ta­nın bir dok­tor ara­yı­şı içi­ne gir­me­si­ne neden olan en sık şika­yet­ler sabah olma­yan ama akşa­ma doğ­ru artan sızı şek­lin­de ağrı ve şiş­lik, yan­ma, kaşın­tı, bacak damar­la­rın­da belir­gin­leş­me ve kramp­lar­dır. Orta­ya çıkan bul­gu­lar ara­sın­da cilt­ten kaba­rık, bük­lüm­lü 3mm çapın­dan daha geniş ven­ler, ödem, özel­lik­le ayak bile­ği prok­si­ma­lin­de ve baca­ğın medi­alin­de hiper­pig­men­tas­yon, cilt­te incel­me ve ender de olsa venöz ülser­ler­dir. Tanı­yı teyit etme­de kul­la­nı­lan araç dopp­ler ult­ra­so­nog­ra­fi­dir. Dopp­ler ult­ra­so­nog­ra­fi heki­me bacak ven­le­ri­nin ana­to­mi­si­nin yanı sıra fiz­yo­lo­ji­si­ni değer­len­dir­me şan­sı da ver­mek­te­dir ve araş­tır­ma aşa­ma­sı­nın olmaz­sa olma­zı­dır. Dopp­ler ult­ra­so­nog­ra­fi­nin, damar cer­rah­la­rı için artık ste­tos­kop yeri­ne geç­ti­ği­ni ifa­de etmek hiç de abar­tı­lı olmayacaktır.

Yıl­lar­dan bu yana, kro­nik venöz has­ta­lı­ğın giri­şim­sel teda­vi­sin­de amaç ref­lü olan yüze­yel ven sis­te­mi­nin orta­dan kal­dı­rıl­ma­sı­dır. Yüze­yel ven sis­te­mi büyük veya küçük safen ven­ler­dir (vena safe­na mag­na ve vena safe­na par­va). Fark­lı hede­fe kit­len­miş teda­vi moda­li­te­le­ri olsa da en sık ter­cih edi­len bu metot­lar­dır. Kla­sik teda­vi, kasık düze­yin­de safen veni femo­ral ven­den ayır­mak ve bir tel ara­cı­lı­ğı ile safen veni strip etmek­tir. Son yıl­lar­da ise tüm cer­ra­hi dal­la­ra belir­gin ola­rak tır­ma­nış gös­te­ren mini­mal inva­ziv cer­ra­hi bu alan­da da ken­di­ni gös­ter­miş ve endo­ve­nöz ter­mal ablas­yon yön­tem­le­ri geliş­miş­tir. Ter­mal ablas­yo­nu sağ­la­mak ama­cı ile en sık lazer ver rad­yof­re­kans kul­la­nıl­mak­ta­dır. Bun­la­rın yanı sıra endo­ve­nöz ola­rak buhar veya yapış­tı­rı­cı­lar da kul­la­nı­ma gir­miş­tir. Ancak her koşul­da safen ven orta­dan kal­dı­rıl­mak­ta­dır. Safen venin orta­dan kal­dı­rıl­ma­sı­nın, bacak­ta­ki hemo­di­na­mik para­met­re­le­ri düzelt­ti­ği daha önce­den defa­lar­ca gös­te­ril­miş­ti. Ancak polik­li­nik­le­re baş­vu­ran ve teda­vi öne­ri­len has­ta­la­rın en faz­la endi­şe duy­du­ğu nok­ta, safen veni­ni kay­bet­tik­ten son­ra bypass gerek­si­ni­mi olur­sa ne yapa­ca­ğı­dır. Elbet­te, böy­le bir senar­yo­nun ger­çek­leş­me­si halin­de bypass için LIMA, rad­yal arter­ler ve diğer alter­na­tif­ler mev­cut. Bu neden­le, teda­vi­den vaz­geç­mek için bir neden değil bu yak­la­şım. Bir neden­le teda­vi­yi kabul etme­yen has­ta­la­rı, bacak­la­rı açı­sın­dan ne bek­le­mek­te? Bu soru­nun ceva­bı­nı, Lee ve ark. Jour­nal of Vas­cu­lar Surgery’nin son sayı­sın­da ara­mak­ta. Önem­li bir bil­gi sağ­la­yan bu çalış­ma­nın temel­le­ri Edin­burgh Ven Çalış­ma­sı­na dayan­mak­ta. Edinb­rugh Ven Çalış­ma­sı 1994–1996 ara­sın­da denek­le­rin çalış­ma­ya dahil edil­me­si ile baş­la­dı. Şehir­de yaşa­yan 1566 kadın ve erke­ğe çalış­ma­ya katıl­ma­sı için davet gön­de­ril­di ve çalış­ma­ya katı­lan­lar 13-yıl boyun­ca takip edil­di. Her dene­ğe yaşam stil­le­ri ve tıb­bi geç­miş­le­ri hak­kın­da soru­lar sorul­du ve muaye­ne­le­ri yapı­la­rak venöz has­ta­lık açı­sın­dan değer­len­dir­me­le­ri yapıl­dı. Bu uzun takip son­ra­sın­da venöz has­ta­lı­ğı olan­la­rın akı­bet­le­ri dik­kat çeki­ci sonuç­lar­la ken­di­ni gösterdi.

Çalış­ma­nın sonuç­la­rı­na geç­me­den önce son yıl­lar­da kabul edi­len ter­mi­no­lo­ji­den bah­set­mek doğ­ru ola­cak­tır. Genel ola­rak ven­le­rin nor­mal­den daha geniş olma­sı ve bunun orta­ya çıkar­dı­ğı sonuç­lar Kro­nik Venöz Has­ta­lık ola­rak tanım­lan­mak­ta­dır. Venöz has­ta­lı­ğın orta­ya çıkar­dı­ğı tab­lo ise Kro­nik Venöz Yeter­siz­lik ola­rak tanım­lan­mak­ta­dır. Özet­le eğer bacak­ta venöz yet­mez­li­ğe bağ­lı ödem, hiper­pig­men­tas­yon, lipo­der­ma­tosk­le­roz, egze­ma ve yara var­sa KVY ola­rak tanım­lan­mak­ta­dır. Bacak­ta varo­lan kıl­cal damar­lar ve varis­ler gru­ba dahil edil­di­ğin­de ise Kro­nik Venöz Hastalık’tan bahsedilmektedir.

Lee ve ark.’larının çalış­ma­sın­da yer alan safen ven ref­lü­sü veya cilt deği­şik­lik­le­ri ile bera­ber ven ref­lü­sü olan 334 has­ta­nın 193’ünün (%57.8) değer­len­dir­me­sin­de kli­nik tab­lo­nun kötü­ye doğ­ru git­ti­ği tes­pit etmiş­ler. Yazar­lar özel­lik­le varis­li kişi­ler­de bu kötü­ye gidi­şin belir­gin oldu­ğu­nun altı­nı çiz­mek­te. Bunun yanı sıra çalış­ma­nın ana­li­zi kli­ni­ğin kötü­ye gidi­şin­de en önem­li iki fak­tö­rün aile­de varis­li birey olma hika­ye­si ve geçi­ril­miş derin ven trom­bo­zu hika­ye­si oldu­ğu­nu gös­ter­mek­te. Bek­le­nin aksi­ne kadın cin­si­ye­ti ve obe­zi­te risk fak­tö­rü ola­rak görün­me­mek­te. Bu çalış­ma­da biz­le­re fikir verecek bir diğer bil­gi sade­ce varis olan has­ta­lar­dır. Çalış­ma­ya giriş­te sade­ce vari­köz ven­le­ri olan 270 has­ta­nın %40’ında varis­le­rin daha kötü hale gel­di­ği ifa­de edil­mek­te. Ancak bura­da daha dik­kat çeki­ci nok­ta bu 270 has­ta­nın 86’sında (%31.9) cilt deği­şik­lik­le­ri­nin (hiper­pig­men­tas­yon, egze­ma, lipo­der­ma­tosk­le­ro­zis ve venöz yara) zaman için­de geliş­ti­ği­dir. Bu bul­gu vari­si olan kişi­ler­de erken teda­vi­nin gerek­li­li­ği­nin altı­nı kalın çiz­gi ile çiz­mek­te­dir. Özel­lik­le yüze­yel ven yeter­siz­li­ği olan kişi­ler­de bu kötü­ye gidi­şin daha belir­gin oldu­ğu­nu da hatır­lat­mak gerek.

Sonuç ola­rak, selim bir has­ta­lık olup kişi­le­rin sade­ce yaşam kali­te­si­ni bozu­yor olma­sı­na rağ­men, venöz has­ta­lık teda­vi edil­me­di­ği tak­dir­de, gelecek zaman­da daha kötü­ye git­me eği­li­mi gös­ter­mek­te­dir. Bu neden­le, tes­pit edil­di­ğin­de teda­vi­yi hak etmek­te­dir. Bu teda­vi­nin seçi­min­de ref­lü­nün yeri, şid­de­ti, ven çapı, has­ta­nın şika­yet­le­ri önem­li­dir. Hekim ve has­ta­nın vere­ce­ği ortak karar ile teda­vi şekillendirilmelidir.

yonetici

See aut­ho­r­’s posts