Siyaset felsefesi üzerine…

alican-gorus-logo.qxpNİS­AN 2015

Hayat bazı­la­rı için 1 sani­ye, bazı­la­rı için 120 yıl süre­bi­lir. İns­anl­ar eşit değil­dir. Tek yumur­ta ikiz­le­ri üze­rin­de yapı­lan çalış­ma­lar dahi, yüz­de 100 bir ben­zer­lik tes­pit etmek­te aciz kal­mış­tır. Bu da çok nor­mal­dir. Kabul etme­li­yiz ki, eşit­siz­lik haya­tı­mı­zın ilk olmaz­sa olmaz­la­rın­dan­dır. Siya­set fel­se­fe­si sta­tü­ko­yu şöy­le açıklar:

• Kıt­lık

• Eşit­siz­lik

• Sorun

• Güç

Bun­la­rı basit bir şekil­de ortog­rafi”1 ola­rak gös­ter­mek yeri­ne, bu 4 unsur ara­sın­da­ki iliş­ki­yi açık­la­mak gere­kir. Kıt­lık” eşit­siz­li­ğe, eşit­siz­lik” soru­na, sorun” da güç”e sebe­bi­yet verir. Kıt­lık, dün­ya­da­ki kay­nak­la­rın tüke­ne­bi­le­ce­ği­ni ya da tüke­ne­ce­ği­ni işa­ret eder. Yani infi­nity: son­suz­luk, sınır­sız­lık, son­suz büyük­lük” diye bir kav­ram yok­tur. Böy­le bir kav­ra­mın olma­dı­ğı­nı, İng­il­iz filo­zof Tho­mas Hob­bes, 1651’de yayım­la­dı­ğı Levi­at­han” adlı kita­bın­da biz­le­re anlat­mış­tı2. Her­ke­sin 1 kilo altı­nı, 100 bin dola­rı, bir sürü evi ya da ara­ba­sı yok. Kısa­ca­sı, eğer dün­ya­da­ki her­ke­se orta­la­ma bir Kuzey Ame­ri­ka­lı­’­nın yaşam tar­zı sağ­lan­ma­ya çalı­şıl­sa, bugü­nün şart­la­rın­da bunun sür­dü­re­le­me­ye­ce­ği kesin­dir. Bu sebep­ten de, tek opsi­yo­nu­muz orta­la­ma­nın üze­rin­de olan­la­rı aşa­ğı çek­mek­tir. Radi­kal gözü­ken bir opsi­yon dahi olsa, en sağ­cı­lar bile bunun far­kın­da­dır. Muha­fa­za­kar­la­rın ve lais­sez faire”cile­rin3 teme­lin­de böy­le bir eşit­li­ği sağ­la­yı­cı meka­niz­ma­la­rın bulun­ma­ma­sı da bu yüz­den­dir. Far­kın­da­lar, ama bir şey yap­mak iste­mi­yor­lar. Son yüz­yıl­da Frank­lin Roose­velt, Yeni Düzen” çaba­la­rıy­la, ünlü eko­no­mist John May­nard Key­nesin işsiz­lik” üze­rin­de­ki teori­le­rin­den yola çıka­rak, dev­le­tin aktif rol ala­rak top­lu­mu sür­dü­rü­le­bi­lir bir orta­la­ma­ya çek­mek iste­di. Onla­rın bunu yap­ma sebe­bi, basit bir eko­no­mik öngö­rü­den baş­ka bir şey değil­di. İns­anl­ar­ın cebin­de para olur ve har­car­sa, bu durum eko­no­mi­yi canlandırır.

Kıt­lık” da bizi eşit­siz­li­ğe iti­yor ve itmek zorun­da. Bana göre, eşit­siz­li­ğin sebe­bi sade­ce kıt­lık” değil. Kapi­ta­lizm, cim­ri”, insan­la­rı ezen” ve kor­kak” olan­la­rı ödül­len­di­rir. Kor­kak der­ken, Aman malı­ma bir­şey olma­sın?” gibi bir yak­la­şım­dan bah­se­di­yo­rum. Bu yüz­den zaten aris­tok­rat­la­rın yanın­da hep koru­ma görür­sü­nüz. Çün­kü, onlar da bili­yor böy­le bir eşit­siz­lik tab­lo­so­nun en üstün­de eşit­siz­li­ği teş­vik ettik­le­ri­ni… Bel­ki böy­le düşün­me­sek dün­ya daha mı güzel olur­du? Tar­tı­şı­lır.4 Hegel yıl­lar önce, Marx ne kadar onun sağ­cı­lı­ğı­nı eleş­tir­se de, efen­di-köle” duru­mun­da efen­di­nin de köle oldu­ğu­nu tar­tış­mış­tır. Efen­di­nin efen­di­li­ği köle­nin köle­li­ği­ne bağ­lı­dır. Efen­di de ister iste­mez, köle­ye muh­taç­tır. Yani, köle özgür­lü­ğü­ne kavu­şur­sa, efen­di de özgür­lü­ğü­ne kavu­şur. Bun­dan bah­se­der­ken, Marxın da dedi­ği gibi, aris­tok­rat­lar da, kapi­ta­list­ler de aslın­da köle­dir­ler. Nasıl mı? Kapi­tal­le­ri­nin köle­le­ri… Bura­da anlat­mak iste­di­ğim şey, eşit­siz­li­ğin bel­ki de kaçı­nıl­maz son olma­ya­bi­le­ce­ği… Fakat, tarih bize ter­si­ni gös­te­ri­yor, prob­lem­ler de hep bir kıt­lık” anın­da pat­lak veri­yor. Bu yüz­den, kıt­lık, bizi eşit­siz­li­ğe iti­yor” demek absürt bir arti­kü­las­yon5 olmaz.

Eşit­siz­lik sorun yara­tı­yor. Hükü­me­ti, orta­la­ma birey”in yar­dı­mı­na koş­ma­sı için seçen yine orta­la­ma kişi­ler, çoğu zaman eli boş dönü­yor. Hükü­met de, çoğu kapi­ta­list top­lum­da oldu­ğu gibi, ken­di işi­ne yara­yan­la­rı yakı­nın­da tutup des­tek­li­yor. O kişi­ler, 100 katı büyür­ken, orta­la­ma birey çok az ya da hiç büyü­mü­yor. Tabii bu da sorun yara­tı­yor. Genel­de, bu tarz eşit­siz­lik top­lu­mu tama­mı ile sömür­me nok­ta­sı­na ula­şıl­tı­ğın­da dev­rim­ler orta­ya çıkı­yor. Marx, dev­rim­le­rin geliş­miş ülke­ler­de baş­la­ya­cı­ğı­nı dile getir­se de (çün­kü kapi­ta­lizm ne kadar ekst­rem olur­sa, o kadar çabuk çöker), çok bel­li ki, tam ter­si olmuş­tur. Hit­lerin gücü eli­ne alma­sı da, Almanya’nın yaşa­dı­ğı büyük eko­no­mik sıkın­tı­lar­dan­dır. Özet­le, eşit­siz­lik her zaman dev­let için­de ve dışın­da (enter­nas­yo­nal alan­da) tan­si­yo­nu yükseltir.

Çöze­me­di­ği­miz sorun ve eşit­siz­lik, bizi son ola­rak güce iti­yor. Güce iti­yor çün­kü, eşit ola­ma­ya­cak­sak güç­le­nip, kapi­tal top­la­yıp haya­tı­mı­zı garan­ti­ye alma­mız gere­ki­yor. Dev­let­ler çoğu kişi tara­fın­dan savaş maki­ne­si” ola­rak görül­se de, aslın­da dev­let, gücü” yasal hale getir­mek için orta­ya çık­mış­tır. Daha orga­ni­ze olup, mer­ke­zi güven” yara­tıp dev­le­ti insan­lar üze­rin­de tut­mak esas amaç­tır. Mese­la, Tho­mas Hob­bes demiş­tir ki: Eğer dev­let olma­sa, biz yine de bir­bi­ri­mi­ze sal­dı­rı­rız. Çün­kü eşit­siz­lik var ve ken­di­mi­zi güven­ce­ye alma­lı­yız.” Fakat, her­kes aynı kafay­la dav­ra­nır­sa dün­ya yaşan­maz hale gelir ve bu yüz­den Hob­bes, anar­şik bir dün­ya­nın kaos ola­ca­ğı­nı öngör­müş­tür. Hob­bes, fara­zi ola­rak bunu açık­lı­yor; eğer evi­ni­zin kapı­sı­nı poli­sin, huku­ğun, yasa­nın ve mah­ke­me­le­rin oldu­ğu bir dün­ya­da kilit­li­yor­sa­nız, anar­şik bir durum­da ne yaparsınız?

Bu yazım­da ama­cım, siya­set fel­se­fe­si­nin sta­tü­ko­ya bakış açı­sı­nı orta­ya koymaktı…

1 Yazı sis­tem­le­ri ara­sın­da­ki geçi­şi sağ­la­mak üze­ri­ne yazı sis­tem­le­ri­ni ince­le­yen bilim dalı. 

2 Levi­at­han, Bölüm III, parag­raf 12

3 bıra­kı­nız yapsınlar” 

4 Bkz: John Loc­ke, Jean-Jac­qu­es Rous­se­au, Tho­mas Hob­bes ve John Rawls 

5 Konuş­ma ses­le­ri­ni çıkar­ma işle­mi­ne söyleyiş.

 

Tho­mas Hob­bes Kimdir? 

Thomas_Hobbes_(portrait)5 Nisan 1588’de doğan ve 4 Ara­lık 1679’de ölen Hob­bes, İng­il­iz fel­se­fe­ci­si­dir. 1651 tarih­li Levi­at­han” adlı çalış­ma­sı, batı siya­set fel­se­fe­si­nin izle­ye­ce­ği yolu çiz­miş ve başu­cu ese­ri olmuştur.

Bugün bir siya­set fel­se­fe­ci­si ola­rak tanın­sa da, tarih, geomet­ri, etik, genel fel­se­fe gibi pek çok alan­la ilgi­len­miş­tir. Hob­bes, Loc­ke, Ber­ke­ley ve Hume gibi bir empi­rik­tir ve onla­ra ben­ze­mek­si­zin mate­ma­tik yön­te­min hay­ra­nı­dır. Yal­nız mate­ma­tik­te değil, onun uygu­la­ma­la­rıy­la da ilgilenmiştir.

Frank­lin Dela­no Roose­velt Kimdir? 

rosvelt30 Ocak 1882’de doğan, 12 Nisan 1945’de ölen Roose­velt, 4 kez seçi­le­rek en uzun sürey­le görev­de kalan (4 Mart 193312 Nisan 1945) ABD başkanıdır.

ABD hal­kı tara­fın­dan FDR şek­lin­de anı­lan Roose­vel­t­’in aile­si, 17. yüz­yıl­da Kuzey Ame­ri­ka­’­da henüz İng­il­iz kolo­ni­le­ri kurul­ma­mış iken Hol­lan­da­’­dan gele­rek New York böl­ge­sin­de yer­leş­miş bir aile­dir. ABD­’­nin 26. Baş­ka­nı olan The­odo­re Roose­velt de aynı ailedendir.

John May­nard Key­nes Kimdir?

keynes5 Hazi­ran 1883’de doğan, 21 Nisan 1946’da ölen Key­nes, radi­kal düşün­ce­le­riy­le eko­no­mi­de çığır açan Bri­tan­ya­lı ikti­sat­çı­dır. Eko­no­mik dur­gun­luk­la müca­de­le­de müda­ha­le­ci para ve mali­ye poli­ti­ka­la­rı­nı savun­ma­sıy­la tanı­nır. Bu düşün­ce­le­ri daha son­ra Key­nes­ci eko­no­mi akı­mı için­de biçimlenmiştir.

Key­ne­s­’in en ünlü ese­ri 1936’da yayın­la­nan, İst­ihd­am­ın, Para­nın ve Faizin Genel Teori­si ya da kısa adıy­la Genel Teori diye bili­nen kitaptır.

G. Wil­helm Fri­ed­rich Hegel Kimdir? 

hegel27 Ağus­tos 1770’de doğan, 14 Kasım 1831’de ölen Hegel, ide­alist Alman filozoftur.

Etki­si, hem onu tak­dir eden­ler (Brad­ley, Sart­re, Küng, Bau­er, Stir­ner, Marx ) hem de acı­ma­sız­ca eleş­ti­ren­ler (Kier­ke­ga­ard, Scho­pen­ha­u­er, Nietzsc­he, Heideg­ger, Schel­ling) gibi çok fark­lı konum­lar­da­ki insan­lar üze­rin­de çok geniş bir yel­pa­ze­de olmuştur.

Kur­du­ğu fel­se­fe sis­te­mi­ni pha­no­me­no­lo­gie des Geis­tes’ adın­da­ki ese­rin­de anlattı.

Karl Marx Kimdir? 

karl5 Mayıs 1818’de doğan, 14 Mart 1883’de ölen Marx, 19. yüz­yıl­da yaşa­mış filo­zof, poli­tik eko­no­mist ve dev­rim­ci­dir. Mar­x’ın eko­no­mi ala­nın­da­ki çalış­ma­la­rı, günü­müz­de eme­ği, emek-ser­ma­ye iliş­ki­si­ni ve bun­la­rı takip eden eko­no­mi düşün­ce­si­ni kav­ra­ma­nın büyük bir kıs­mı için temel oluşturmuştur.

Sos­yo­lo­ji ve sos­yal bilim­le­ri baş­la­tan isim­ler­den olan ve haya­tı boyun­ca sayı­sız kitap yayım­la­yan Mar­x’ın en bili­nen eser­le­ri Komü­nist Mani­fes­to” ve Kapital”dir.

Adolf Hit­ler Kimdir? 

hitler20 Nisan 1889’da doğan, 30 Nisan 1945’de ölen Hit­ler, Avus­tur­ya asıl­lı Alman poli­ti­ka­cı, siya­si lider, teoris­yen ve dev­let adamıdır.

1919’da Alman İşçi Par­ti­si­’­ne (DAP) üye olma­sıy­la baş­la­yan poli­tik yaşa­mı, bu par­ti­nin 1920 sene­sin­de Nas­yo­nal Sos­ya­list Alman İşçi Par­ti­si­’­ne (NSDAP) dönüş­me­siy­le devam eden ve 1921’de de bu par­ti­nin lide­ri olan Hit­ler, par­ti­si­nin ikti­da­ra gel­me­siy­le 1933’te Alman­ya Şan­söl­ye­si, 1934’ten ölü­mü­ne kadar da Alman­ya Cum­hur­baş­ka­nı ola­rak görev yaptı.

İlgili Haberler

Leave a Comment