Rotavirüs Enfeksiyonu

Rota­vi­rüs nedir, nasıl has­ta­lık yapar?
Rota­vi­rüs gast­ro­en­te­ri­ti çocuk­lar­da­ki en sık ishal etke­ni­dir. 0–2 yaş ara­sı çocuk­luk ishal­le­ri­nin yak­la­şık %’50 sin­den sorum­lu­dur. En sık göz­len­di­ği dönem­ler son­ba­har, kış ve ilk­ba­har­dır, Eylül – Mart ayla­rı ara­sın­da­ki en sık ishal etke­ni­dir. Özel­lik­le geliş­mek­te olan ülke­ler­de 5 yaş altın­da isha­le bağ­lı en sık has­ta­ne­ye yatış nede­ni ve isha­le bağ­lı en sık ölüm nedenidir.
Fekal-oral yol­la alı­nan Rota­vi­rüs­lar çoğun­luk­la mide asi­di­te­si­ne çoğun­luk­la daya­nık­lı­dır. Az sayı­da ince­bar­sa­ğa ula­şan virüs­ler özel­lik­le ince­bar­sa­ğın jeje­num böl­ge­sin­de­ki yüzey epi­tel hüc­re­le­ri­ne etki eder­ler. İnce bar­sak­lar­da epi­tel­yum hüc­re vil­lüs­la­rın­da kısal­ma ve atro­fi gibi deje­ne­ras­yon­lar, epi­tel­yum hüc­re­le­rin­de yas­sı­laş­ma, mik­ro­vil­lüs­ler­de kayıp­lar gibi his­to­lo­jik deği­şik­lik­le­re neden olur­lar. Böy­le­lik­le ince­bar­sa­ğın yapı­sı­nın bozul­ma­sı ve yüzey ala­nın­da kay­ba neden olur­lar. Nor­mal ola­rak ince­bar­sak yüzey epi­tel­yum hüc­re­le­ri tara­fın­dan sal­gı­la­nan disak­ka­ri­daz gibi sin­di­rim için gerek­li olan enzim­le­rin üre­tim­le­ri aza­lır. Bu durum­da şeker gibi mole­kül­ler ince­bar­sak lüme­nin­de par­ça­la­na­ma­ya­ca­ğı için emi­le­me­yecek ve lümen için­de hipe­ros­mo­tik bir durum yara­ta­cak­tır. Bu durum­da ince­bar­sak­ta bütün­lü­ğü bozul­muş epi­tel hüc­re­le­rin­den lümen boş­lu­ğu­na doğ­ru sıvı sek­res­yo­nu ola­cak ve diya­re olu­şa­cak­tır. Has­ta­da bu durum­da malab­sorb­si­yon tab­lo­su gelişecektir.

Bul­gu­lar nelerdir?
Rota­vi­rüs ile enfek­te kişi­de hiç­bir şika­ye­tin olma­dı­ğı asemp­to­ma­tik tab­lo­dan, hafif, orta, ağır dere­ce­de geli­şen ateş­len­me, kus­ma, ishal şika­yet­le­ri olu­şa­bil­mek­te­dir. Orta ve ağır şika­yet­ler­de dehid­ra­tas­yon tab­lo­su geli­şe­bil­mek­te­dir. Has­ta­lı­ğa bağ­lı ölüm­le­rin nede­ni de geli­şen dehid­ra­tas­yon ve elekt­ro­lit bozukluklarıdır.
1–3 gün­lük inkü­bas­yon süre­si son­ra­sın­da ilk ola­rak ishal veya kus­ma tab­lo­su geli­şe­bi­lir. Kus­ma baş­lan­gıç­ta yedik­le­ri­ni çıka­rır tarz­da iken deva­mın­da saf­ra­lı kus­ma­lar baş­la­ya­bi­lir. İsh­ali bol sulu sarı-yeşil renk­te ola­bi­lir. Dış­kı­da kan ve mukus yok­tur. Tab­lo­ya ateş­len­me de eşlik ede­bi­lir, 37–40 C ara­sın­da 1–7 gün sey­re­den ateş­len­me ola­bi­lir. Kus­ma ve ishal devam edip has­ta­ya ihti­ya­cı olan sıvı ve gıda tak­vi­ye­si yapıl­maz ise hafif­den ağı­ra kadar deği­şen dehid­ra­tas­yon tab­lo­su gelişebilmektedir.

Kim­ler­de has­ta­lık yapar?
Rota­vi­rüs özel­lik­le 5 yaş altın­da­ki çocuk­lar­da has­ta­lı­ğa neden olur. En sık yaka­lan­ma döne­mi 1 ay – 2 yaş ara­sı çocuk­lar­dır. Rota­vi­rü­sün 7 alt gru­bu oldu­ğun­dan dola­yı bir defa Rota­vi­rüs gast­ro­en­te­ri­ti geçi­ren kişi­nin tek­rar diğer sero­tip­ler­le de has­ta­lık geçir­me ola­sı­lı­ğı var­dır. Rota­vi­rüs aşı­sı uygu­lan­mış çocuk­lar­da bile aşı­sın içer­me­di­ği subg­rup­lar­la da has­ta­lı­ğa yaka­lan­ma ris­ki düşük de olsa vardır.
Tanı: İsh­al, kus­ma, ateş­len­me, dehi­ra­tas­yon ve elekt­ro­lit kay­bı bir­çok has­ta­lı­ğın bul­gu­su ola­bil­mek­te­dir. Ayı­rı­cı tanı sade­ce kli­nik tab­lo değer­len­di­ri­le­rek yapıl­maz. Rota­vi­rüs anti­jen var­lı­ğı ELİ­SA ve Lateks Aglü­ti­nas­yon yön­te­miy­le sap­ta­na­bi­lir. Dış­kı örne­ğin­den çalı­şı­lan hız­lı anti­jen tes­ti ile has­ta­lık etke­ni hemen tanın­mak­ta­dır. Tes­tin sen­si­ti­vi­te­si yük­sek­tir, yalan­cı pozi­tif­lik ora­nı % 3–5 ara­sın­da deği­şir. Diğer tanı­tı­cı tet­kik ise gaita örne­ğin­de virü­sün elekt­ron mik­ros­ko­pi­si ile gösterilmesidir.
Önlem: Tüm ishal etken­le­rin­de oldu­ğu gibi has­ta­lı­ğın esas önlen­me­sin­de­ki en etki­li yol hij­yen kural­la­rı­na uymak­tır. Sal­gın­la­rın önlen­me­sin­de temiz su kay­nak­la­rı­na ula­şım, kana­li­zas­yon hiz­met­le­ri­nin tam olma­sı gerek­mek­te­dir. Yiyecek ve içecek temiz­li­ği önem­li­dir. Sula­rın klor­lan­ma­sı, gerek­ti­ğin­de kay­na­tıl­ma­sı sal­gın­la­rı önler.
Aşı­la­ma ile korun­ma: Has­ta­lı­ğa kar­şı diğer bir en etki­li önlem virü­se kar­şı aşı­la­ma ile korun­ma­dır. Halk ara­sın­da bili­nen yan­lış Rota­vi­rüs aşı­la­rı­nın tüm isha­le kar­şı koru­du­ğu bil­gi­si­dir. İsh­al bir­çok etken­le olu­şan bir has­ta­lık­tır. Rota virüs de 0–5 yaş ara­sın­da­ki çocuk­lar­da en sık isha­le neden olan virüs etke­ni­dir. Aşı­la­ma ile de sade­ce rota virüs etke­ni­ne kar­şı bağı­şık­la­ma söz konu­su­dur. Aşı­la­ma ile özel­lik­le mide ve ince bağır­sak­lar­da rota virü­sü­ne kar­şı koru­yu­cu hüc­re­sel ve humo­ral bağı­şık­lık ele­man­la­rı artar.
Şu an ülke­miz­de rota­vi­rü­sü­ne kar­şı 2 aşı uygu­la­na­bil­mek­te­dir. Aşı­la­ma ile has­ta­lı­ğa kar­şı %95’lere varan koru­ma sağ­la­na­bil­mek­te­dir. Rota virü­sü­ne bağ­lı özel­lik­le has­ta­ne­ye yatış gerek­ti­ren dere­ce­de şid­det­li ishal­ler­de % 98’e varan koru­yu­cu­lu­ğu var­dır. Ulu­sal aşı­la­ma prog­ra­mın­da olma­yan bu aşı özel­lik­le risk gru­bun­da olan 0–6 ay ara­sı bebek­le­re uygu­la­mak için öne­ril­me­li­dir. 3. aya kadar aşı­lan­ma­yan bebek­le­re aşı uygulanmamalıdır.

Dr. Kemal AKPINAR
Ana­do­lu Sağ­lık Mer­ke­zi Çocuk Sağ­lı­ğı ve
Has­ta­lık­la­rı Uzmanı

HABER MERKEZİ

See aut­ho­r­’s posts