Östrojen kadın kalbini korumaz, aksine riski artırır

KADIN KALP / MART 2016

Kadın­la­rın bir numa­ra­lı ölüm nede­ni kalp damar has­ta­lık­la­rı. Türk kadın­la­rın­da kalp has­ta­lık­la­rı­na bağ­lı ölüm oran­la­rı Avrupa’ya göre 5 kat daha faz­la, kalp kri­zi yaşı da çok daha düşük. Yine Avru­pa ülke­le­ri ara­sın­da obe­zi­te­nin kadın­lar­da en yay­gın oldu­ğu ülke de Tür­ki­ye. Ege Üni­ver­si­te­si Tıp Fakül­te­si Kar­di­yo­lo­ji Ana Bilim Dalı Öğre­tim Üye­si Prof. Dr. Meral Kayık­çı­oğ­lu, kadın kal­bi­ni teh­dit eden en önem­li has­ta­lık­la­rın hiper­tan­si­yon, koles­te­rol ve diya­bet oldu­ğu­na dik­kat çeki­yor ve far­kın­da­lı­ğın düşük, yan­lış ina­nış­la­rın güç­lü oldu­ğu bu konu­da uya­rı­yor: ​“Öst­ro­jen koru­maz, aksi­ne ris­ki artırır.”

Kadın­lar­da kalp has­ta­lık­la­rın­dan ölüm oran­la­rı nedir? 

Ülke­miz­de ölüm­le­re bak­tı­ğı­mız­da tüm neden­le­re bağ­lı eriş­kin ölüm­le­ri­nin %55’inin kalp damar has­ta­lık­la­rın­dan kay­nak­lan­dı­ğı­nı görü­yo­ruz. Kadın­lar­da da durum böy­le. Dün­ya­da da kadın­lar­da bir numa­ra­lı ölüm nede­ni kalp damar has­ta­lık­la­rı­dır. Rakam­la ifa­de etmek gere­kir­se her iki kadın­dan biri kalp damar has­ta­lı­ğı sebe­bi ile ölmek­te­dir. Ancak Türkiye’de obe­zi­te, şeker has­ta­lı­ğı ve siga­ra içi­ci­li­ği­nin yay­gın­laş­ma­sı her yaş gru­bu kadın­lar­da kalp damar has­ta­lık­la­rı­nı ve buna bağ­lı ölüm­le­ri artı­rı­yor. Mese­la tüm Avru­pa ülke­le­ri için­de en yük­sek obe­zi­te ora­nı bizim kadı­nı­mız­da­dır. Avrupa’da yapı­lan bir araş­tır­ma­ya göre 45–75 yaş ara­sı her 100.000 erkek ve kadın için kalp kri­zi­ne bağ­lı ölüm oran­la­rı Alman­ya kadı­nı için 116, İng­il­iz kadı­nı için 190 iken Türk kadı­nı için 600. Üste­lik ölüm ora­nın­da­ki bu 5 kat faz­la­lık yanın­da bizim kadı­nı­mız çok daha erken yaş­ta kalp kri­zi geçiriyor.

AVRU­PA­LI KADIN SPOR YAPI­YOR TÜRK KADI­NI DİNLENİYOR

Kim­ler risk altında?

Hem erkek­ler­de hem kadın­lar­da en sık rast­la­nan risk fak­tör­le­ri hiper­tan­si­yon, koles­te­rol yük­sek­li­ği, diya­bet, obe­zi­te ve siga­ra­dır. Aslı­na bakar­sa­nız ülke­miz­de­ki ölüm­le­rin en büyük üç nede­ni hiper­tan­si­yon, koles­te­rol yük­sek­li­ği ve diya­bet­tir. Gene­tik yapı da bura­da çok önem­li­dir. Aile öykü­sün­de birin­ci dere­ce akra­ba­lar­da erken (<60 y) kalp damar has­ta­lı­ğı olan kadın­lar da risk altın­da­dır. Bun­lar­la bera­ber, hata­lı yaşam tar­zı da kar­di­yo­vas­kü­ler has­ta­lık­la­rı davet etmek­te­dir. Önce­lik­le spor alış­kan­lı­ğın­dan bah­set­mek isti­yo­rum. Yapı­lan araş­tır­ma­lar gös­te­ri­yor ki, ülke­miz kadın­la­rı kesin­lik­le spor yap­mı­yor. Örne­ğin Avru­pa­lı kadın­lar boş zaman­la­rı­nı daha sık spor­la dol­du­rur­ken bizim kadı­nı­mız bu zama­nı din­le­ne­rek geçir­me­yi ter­cih edi­yor. Hal böy­le olun­ca da, bizim kadı­nı­mız Avru­pa­lı kadın­la­ra göre daha sık kalp damar has­ta­lı­ğı­na yaka­la­nı­yor. Üste­lik de çok daha erken yaş­ta kalp kri­zi geçi­ri­yor. Yine kadı­nı­mız için önem­li bir prob­lem siga­ra içi­min­de­ki artış. Erkek­ler­de siga­ra kul­la­nı­mı genel ola­rak düşer­ken kadı­nı­mız daha çok siga­ra içme­ye baş­la­dı. Bu kadın-kalp sağ­lı­ğı için cid­di bir teh­dit oluş­tu­ru­yor. Bes­len­me­de­ki hata­lar­dan da bah­set­me­li­yiz. Örne­ğin aşı­rı tuz tüke­ti­mi tan­si­yo­nu yük­sel­ti­yor. Yaşam tar­zın­da­ki bu gibi hata­lar sonu­cun­da daha çok siga­ra içen, tan­si­yo­nu yük­sek, şeker has­ta­lı­ğı­na meyil­li, kilo­lu hale gelen kadı­mız daha erken kalp has­ta­lı­ğı­na yaka­la­nı­yor. Bu sebep­ten dola­yı kadın­la­rı­mız­da hiper­tan­si­yo­nu, koles­te­ro­lü ve şeker has­ta­lı­ğı­nı kont­rol altın­da tut­mak olduk­ça önemlidir.

MENO­POZ ÖNCE­Sİ DE KALP KRİ­Zİ OLUR!

Bura­da yan­lış bir algı­nın da gide­ril­me­si gerek­li. Kadın­la­rın sade­ce meno­poz son­ra­sı dönem­de kalp damar has­ta­lı­ğı­na maruz kal­dı­ğı düşü­nül­mek­te­dir. Hem hekim­ler­de hem de top­lum­da genel kanı bu yön­de­dir. Daha 2 gün önce LDL koles­te­ro­lü yük­sek (180 mg/dl) 40 yaş­la­rın­da­ki bir öğret­men kadın has­ta­ma, kalp kri­zi ris­ki taşı­dı­ğı­nı söy­le­di­ğim­de bana yanı­tı aynen şöy­le idi: ​“Ben kadı­nım niye kalp kri­zi geçi­re­yim ki! O erkek has­ta­lı­ğı­dır!” Ken­di­si­ne aile­sin­de­ki yay­gın kalp kriz­le­ri­ni ve erken ölüm­le­ri (baba­sı 55 yaşın­da, anne­si 60 yaşın­da MI geçir­miş, tey­ze­si yine 55 civa­rın­da ani­den ölmüş vb) vur­gu­la­sam da kadın ola­rak kalp kri­zi ris­ki­nin yük­sek oldu­ğu­na ikna etmek çok zor oldu. Top­lum­da­ki kadın­la­rın kalp kri­zin­den korun­du­ğu­na dair yan­lış düşün­ce­nin yok edil­me­si gerek­li­dir. Kadın risk fak­tör­le­ri­ne sahip­se her yaş­ta kalp kiri­zi geçirebilir.

Kadın­lar­da görü­len yay­gın hiper­tan­si­yo­nun önlen­me­si için neler yapılmalıdır? 

Bunun çözü­mü de kadı­nın bu konu­da eği­til­me­si, far­kın­da­lı­ğın artı­rıl­ma­sı­dır. Ayrı­ca kadı­na özgü bir hiper­tan­si­yon nede­ni de hor­mon yeri­ne koy­ma teda­vi­le­ri­dir. Gerek meno­poz son­ra­sı gerek­se gebe­lik­ten korun­mak için kul­la­nı­lan öst­ro­jen vb. ajan­lar kar­di­yo­vas­kü­ler has­ta­lık­la­rı ve hiper­tan­si­yo­nu tetik­le­ye­bi­li­yor. Özel­lik­le risk­li kadın­lar­da yani siga­ra içen, soy geç­mi­şin­de veya özgeç­mi­şin­de kalp damar has­ta­lı­ğı olan kadın­lar­da bu ajan­lar­dan kaçın­mak gerek­li. Zaten günü­müz­de kalp has­ta­lık­la­rın­dan korun­mak amaç­lı meno­poz son­ra­sı rutin öst­ro­jen teda­vi­si terk edil­miş­tir. Bu teda­vi sade­ce meno­poz semp­tom­la­rı­nı (ter­le­me, sıcak bas­ma­sı vb) çok şid­det­li yaşa­yan kadın­lar­da, bu semp­tom­la­rı gider­mek için kul­la­nıl­mak­ta­dır. Bu kadın­la­rın kar­di­yo­vas­kü­ler risk­le­ri dik­kat­le izlenmelidir.

KRİZ BUL­GU­LA­RI SİL­İK VE ATİPİK

Kadın­lar­da kalp kri­zi neden daha sin­si bir seyir izler?

Kadın­la­rın damar yapı­la­rı öst­ro­je­nin etki­si ile erkek­ler­den fark­lı­dır. Malum kadın­lar­da mig­ren, Rey­no ve oto­im­mün has­ta­lık­lar, vas­kü­ler prob­lem­ler erkek­le­re oran­la daha sık­tır ve bun­lar­da da hor­mon­la­rın kat­kı­sı oldu­ğu bilin­mek­te­dir. Öst­ro­jen, damar hüc­re­le­ri­nin hipert­ro­fi­si­ni engel­ler, damar duva­rı­nın elas­ti­ki­ye­ti­ni artı­rır. Yine öst­ro­je­nin etki­si ile erkek­le­rin dama­rı ile aynı oran­da damar sert­li­ği­ne maruz kal­ma­sı­na rağ­men kadın­la­rın damar­la­rın­da geli­şen plak­la­rı damar içi­ne doğ­ru değil dışı­na doğ­ru büyür (pozi­tif yeni­den şekil­len­me). Bu yüz­den de kadın has­ta­lar­da damar sert­li­ği olsa bile koro­ner anji­yog­ra­fi­de sap­ta­na­ma­ya­bi­lir. Öst­ro­je­nin etki­si ile kadın­lar­da­ki ate­rom plak­la­rı­nı sınır­la­yan kap­sül de daha ince­dir. Bu neden­le de kadın­lar, erkek­ler­den fark­lı ola­rak bu kap­sü­lün ani­den yır­tıl­ma­sı ile değil hasar­lan­ma­sı (eroz­yo­nu) nede­niy­le de kolay­ca kalp kri­zi geçi­re­bi­lir­ler. Kap­sül­de­ki hasar­lan­ma­yı sağ­la­yan da baş­ta kan basın­cın­da ani yük­sel­me, ani bir stres, heye­can vb. olabilir.

Ayrı­ca kadın­lar­da kalp kri­zi bul­gu­la­rı da sık­lık­la silik ve ati­pik­tir. Kadın­la­rın yakın­ma­la­rı­nın sık­lık­la duy­gu duru­mu­na bağ­lan­ma­sı da has­ta­ne­ye baş­vu­ru­yu ve has­ta­ne­ye ulaş­tık­tan son­ra doğ­ru tanı­yı ve teda­vi­yi geciktirmektedir.

Hekim­le­rin kadın has­ta­lar­da han­gi belir­ti­le­re dik­kat etme­si gerekir? 

Kadın­lar­da iske­mi­ye bağ­lı semp­tom­lar genel­lik­le ati­pik ve hafif olma eği­li­min­de­dir. Basit bir dis­pep­sik yakın­ma, mide­de dol­gun­luk his­si, efor­la yor­gun­luk vb. yakın­ma­lar cid­di koro­ner arter has­ta­lı­ğı­nı işa­ret edi­yor ola­bi­lir. O neden­le hekim­ler, ati­pik yakın­ma­lar­la gelen kadın­lar­da kar­di­yo­vas­kü­ler risk fak­tör­le­ri­ni ve soy geç­mi­şi iyi sor­gu­la­ma­lı­dır­lar. Yük­sek risk­li kadın­lar­da doğur­gan­lık çağın­da bile kar­di­yo­vas­kü­ler has­ta­lık ola­bi­le­ce­ği­ni unutmamalıdırlar.

KADIN KAL­Bİ­NE HANIMELİ

Kadın Kal­bi­ne Hanı­me­li Pro­je­si nele­ri hedef­le­mek­te­dir, çalış­ma­la­rın­zı­dan bah­se­der misiniz? 

Kadı­nı­mız için kalp ve damar has­ta­lık­la­rı bir numa­ra­lı ölüm nede­ni. Ama gerek kadın­lar gerek­se erkek­ler, kadın-kalp sağ­lı­ğı için bu teh­li­ke­nin far­kın­da değil. Biz, hiper­tan­si­yon­la uğra­şan kar­di­yo­log ve nef­ro­log kadın hekim­ler ola­rak ​“Kadın Kal­bi­ne Hanı­me­li Platformu”nu kura­rak, kadın­lar­da hiper­tan­si­yon­la müca­de­le­yi hedef­le­dik. Çün­kü hiper­tan­si­yon, kalp has­ta­lık­la­rı risk fak­tör­le­ri için­de ülke­miz­de en yay­gın ola­nı. Hiper­tan­si­yo­nu önle­mek demek kalp, böb­rek, beyin ve göz baş­ta olmak üze­re pek çok orga­nı koru­mak demek. Neden kadın der­se­niz? Bunun bir­kaç nede­ni var, önce­lik­le kadın böy­le­si­ne büyük bir ris­kin, teh­di­din far­kın­da değil. Ken­di­ni kalp has­ta­lık­la­rın­dan koru­nu­yor sanı­yor ve önlem almı­yor. İkinc­isi, kadın top­lu­mu­mu­zun, aile­nin bel kemi­ği. Kadı­nı kalp damar has­ta­lık­la­rın­dan koru­mak demek erke­ği koru­mak demek, aile­yi koru­mak demek, gelecek nesil­le­re sağ­lık­lı rol model anne demek, sağ­lık­lı yarın­lar demek. Kadı­nı­mız aslın­da çok duyar­lı, onun far­kın­da­lı­ğı­nı sağ­la­ya­bi­lir­sek ris­ki­ni sahip­le­necek ve kalp damar has­ta­lı­ğı ile güç­lü bir şekil­de müca­de­le ede­cek­tir. Çok kısa özet­le­mek gere­kir­se ama­cı­mız kadın­lar­da en sık ölüm nede­ni­nin kalp has­ta­lı­ğı oldu­ğu bilin­ci­ni yer­leş­tir­mek ve bunun altın­da yatan ve teda­vi edi­le­bi­lir bir neden olan hiper­tan­si­yo­na dik­kat çek­mek. Hedef kit­le­miz ise kadın­lar tabii ki erkek­ler ve hekimler.

HEKİ­ML­ER­İN DE FAR­KIN­DA­LI­ĞI­NI ARTIRMALIYIZ

Neler yap­tık? Önce ken­di­mi­zi ve ama­cı­mı­zı basın yolu ile tanıt­tık. Olduk­ça da ilgi gör­dük. Yerel yöne­tim­ler özel­lik­le kam­pan­ya­mı­zı des­tek­le­mek isti­yor­lar. Bir taraf­tan kadın­la­rın ken­di risk­le­ri­nin far­kı­na var­ma­la­rı­nı ve müca­de­le­yi sahip­len­me­le­ri­ni isti­yo­ruz. Bu amaç­la bası­nın da yar­dı­mı ile kadın­la­rı­mı­za ulaş­ma­ya çaba­lı­yo­ruz. Sos­yal med­ya ile­ti­şi­mi­ni www.facebook.com/groups/kadinkalbinehanimeli), Twitter’dan “@kadinkalbine”, Linkedin’de ​“Kadin Kal­bi­ne Hani­me­li” ve web say­fa­mız www.kadinkalbinehanimeli.com kanal­la­rı­nı kul­la­na­rak yürü­tü­yo­ruz. Far­kın­da­lı­ğı artır­ma­ya yöne­lik anket çalış­ma­la­rı yap­tık. Bu anket­ler­de kadın­la­rın hat­ta kadın hekim­le­rin bile kadın­lar­da birin­ci ölüm nede­ni­nin kalp damar has­ta­lı­ğı oldu­ğu­nun bilin­cin­de olma­dı­ğı­nı gör­dük. Hekim­le­rin de far­kın­da­lı­ğı­nı artır­ma­ya yöne­lik bilim­sel top­lan­tı­lar ve pro­je­ler ger­çek­leş­tir­dik ve devam edi­yo­ruz. Kong­re­ler­de, bilim­sel prog­ram­lar­da yer alma­ya çalı­şı­yo­ruz. Deği­şik sos­yal kadın plat­form­la­rı ile far­kın­da­lı­ğa yöne­lik akti­vas­yon­lar­da bulu­nu­yo­ruz, koşu­lar, yemek yarış­ma­la­rı vb. düzen­li­yo­ruz. Bu alan­da gelecek kadın-kalp sağ­lı­ğı­na yöne­lik her tür­lü öne­ri­yi, pro­je­yi bekliyoruz.

Bu vesi­le ile Dün­ya Kadın­lar Günü’nü de kut­la­ma­lı­yım. Bugün­de kadı­nı­mı­zın top­lum için her konu­da öne­mi­ni bir kez daha hatır­la­ma­lı­yız. Eği­tim­li kadın sade­ce aile­nin değil sağ­lık­lı ve sağ­lam bir gele­ce­ğin, güç­lü bir Türkiye’nin teminatıdır.

Prof. Dr. Meral Kayık­çı­oğ­lu kimdir?

Ege Üni­ver­si­te­si Tip Fakültesi’ni 1995 yılın­da tamam­la­dı. 1999 yılın­da aynı üni­ver­si­te­de kar­di­yo­lo­ji ihti­sa­sı­nı tamam­la­dı. 2004 yılın­da doçent, 2011’de pro­fe­sör ünva­nı­nı aldı. Halen Ege Üni­ver­si­te­si Tıp Fakül­te­si Kar­di­yo­lo­ji Ana­bi­lim Dalın­da genel kar­di­yo­log ola­rak çalı­şı­yor. Araş­tır­ma alan­la­rı; kalp ve damar has­ta­lık­la­rın­dan korun­ma, erken yaş­ta miyo­kard enfark­tü­sü (kalp kriz­le­ri), aile­vi hiper­ko­les­te­ro­le­mi, here­di­ter (kalıt­sal) trom­bo­fi­li­ler, lipid bozuk­luk­la­rı, hemo­di­ya­liz has­ta­la­rın­da kalp damar bozuk­luk­la­rı, eko­kar­di­yog­ra­fi ve pul­mo­ner hiper­tan­si­yon­dur (akci­ğer hiper­tan­si­yo­nu). 2013’de kuru­lan ​‘Kadın Kal­bi­ne Hanı­me­li’ plat­for­mu kuru­cu üyesidir.

yonetici

See aut­ho­r­’s posts