Omurilik yaralanmaları artık bir yaşlı hastalığı haline geldi

OMU­Rİ­L­İK / ŞUBAT 2016

Geç­miş­te daha çok kaza­lar sonu­cu mey­da­na gelen omu­ri­lik yara­lan­ma­la­rı, insan ömü­rü­nün uza­ma­sıy­la bir yaş­lı has­ta­lı­ğı hali­ne gel­di. Yaş­lan­may­la bir­lik­te geli­şen kemik eri­me­si sonu­cu, basit bir düş­me bile omu­ri­lik yara­lan­ma­sı­na neden ola­bi­li­yor. Tür­ki­ye Fizik­sel Tıp ve Reha­bi­li­tas­yon Der­ne­ği ile İst­anb­ul Fizik­sel Teda­vi Reha­bi­li­tas­yon Eği­tim ve Araş­tır­ma Has­ta­ne­si bir ilke imza ata­rak Sağ­lık Bakanlığı’nın des­te­ğiy­le ​“Omu­ri­lik Yara­lan­ma­la­rı Sem­poz­yu­mu” düzen­le­di. Sem­poz­yu­mun ilkin­de ​“Yaş­lan­ma” konu­su ele alın­dı ve teda­vi seçe­nek­le­ri üze­ri­ne bilim­sel bil­gi­ler paylaşıldı.

İst­anb­ul Fizik Teda­vi Reha­bi­li­tas­yon Eği­tim ve Araş­tır­ma Has­ta­ne­si Eği­tim Görev­li­si Doç Dr. Der­ya Buğ­day­cı, yaş­lı­lar­da omu­ri­lik yara­lan­ma­la­rı­nın en önem­li nede­ni­nin basit düş­me­ler sonu­cu geli­şen omur­ga kırık­la­rı oldu­ğu­nu belir­te­rek, ​“Yaş­lan­may­la bir­lik­te kemik eri­me­si de geliş­ti­ği için, diğer kemik­ler gibi omur­ga da kırıl­ma­ya yat­kın hale gelir. Omu­ri­lik yara­lan­ma­sı erken dönem­de haya­tı teh­dit ede­bi­lir. İleri dönem­ler­de de felç, idrar ve dış­kı yap­ma­da zor­luk­lar, ağrı, kasıl­ma, bası yara­sı gibi fizik­sel kısıt­lı­lık­la­ra yol açar” dedi. Reha­bi­li­tas­yon çalış­ma­la­rı­nın yaş­lı­lar­da genç­ler kadar başa­rı­lı sonuç­lar ver­me­ye­bi­le­ce­ği­ne de işa­ret eden Buğ­day­cı, ​“Yaş­lı­lar­da omu­ri­lik yara­lan­ma­sı­nın en sık nede­ni olan düş­me­le­rin engel­len­me­si ve kemik eri­me­si tara­ma­sı ve gere­kir­se teda­vi­si­nin düzen­len­me­si önem­li­dir” uya­rı­sın­da bulundu.

OY HAS­TA­LA­RI YÜK­SEK VENÖZ TROM­BOZ RİSKİ TAŞIYOR

Omu­ri­lik yara­lan­ma­rın­da venöz trom­bem­bo­li­ler hak­kın­da bil­gi veren Ame­ri­kan Has­ta­ne­si Kalp ve Damar Cerrahisi’nden Prof. Dr. Tufan Paker, trav­ma­tik omu­ri­lik yara­lan­ma­sı (OY) has­ta­la­rı­nın venöz trom­boz yönün­den yük­sek risk taşı­dık­la­rı­na dik­kat çeke­rek şu bil­gi­le­ri ver­di: ​“Top­lar damar­lar­da kanın pıh­tı­laş­ma­sı­na venöz trom­boz deni­lir. Çoğun­luk­la baca­ğın derin ven­le­rin­de, daha az ola­rak da kol­lar­da ve karın için­de­ki ven­ler­de olu­şa­bi­lir. Ekst­re­mi­te­nin uzun süre hare­ket­siz kal­ma­sı (uzun uçak yol­cu­luk­la­rı, omu­ri­lik yara­lan­ma­sı son­ra­sın­da­ki felç­ler, pos­to­pe­ra­tif yatak isti­ra­hat­le­ri…), kanın hiper­ko­agü­labl hale gel­me­si (hami­le­lik ve post- par­tum dönem, aktif kan­ser­ler, pıh­tı­laş­ma fak­tör­le­ri­nin gene­tik mutas­yo­nu veya eksik­li­ği…) ve damar endo­te­li­nin yara­lan­ma­sı (trav­ma veya sant­ral venöz kate­ter­ler…) sonu­cun­da venöz trom­boz­lar oluşur.

Tüm has­ta­ne yatış­la­rı­nın % 25’inde derin ven trom­bo­zu (DVT), bun­la­rın % 30’unda pul­mo­ner embo­li (PE) ve PE olan­la­rın da % 34’ünde yaşam kay­bı görü­lür. Has­ta­ne ölüm­le­ri için­de en önle­ne­bi­lir neden­dir. ABD’de yıl­lık 350−600.000 kişi­nin DVT oldu­ğu ve bun­la­rın da 100.000’inin PE’ye bağ­lı ölüm­le sonuç­lan­dı­ğı bil­di­ril­mek­te­dir. Ülke­miz­de de 10.000’lerce kişi­nin ben­zer neden­ler­le öldü­ğü söy­le­ne­bi­lir. Trav­ma­tik omu­ri­lik yara­lan­ma­sı (OY) has­ta­la­rı venöz trom­boz yönün­den yük­sek risk taşır­lar. Bu has­ta gru­bun­da DVT ris­ki 2.5 kat ve PE ris­ki de 1.5 kat daha fazladır.”

NASIL TEDA­Vİ EDİLİR?

Bu risk gru­bu has­ta­la­rı koru­mak için kanı­ta daya­lı pro­to­kol­ler oluş­tu­rul­du­ğu­nu anla­tan Prof. Dr. Paker, ​“OY olan has­ta­lar müm­kün­se en erken dönem­de düşük mole­kül ağır­lık­lı hepa­rin (LMWH) ile anti­ko­agü­le edi­lir. Kana­ma ris­ki var­sa veya hemen cer­ra­hi fik­sas­yon yapı­la­cak­sa LMWH 48–72 saat gecik­ti­ri­le­bi­lir. Has­ta­la­ra yara­lan­ma şid­de­ti­ne göre en az 3 ay anti­ko­agü­lan ilaç teda­vi­si veril­me­li­dir. Reha­bi­li­tas­yon tamam­lan­ma­dıy­sa teda­vi daha da uza­tı­lır. Has­ta kro­nik dönem­de ve yatak­tan çıka­mı­yor­sa anti­ko­agü­lan teda­vi sür­dü­rü­le­bi­lir” diye konuştu.

Uzun süre­li teda­vi­ler­le ilgi­li bil­gi veren Paker, şöy­le devam etti: ​“Uzun sürek­li teda­vi­ler­de Vit‑K anta­go­nist­le­ri (War­fa­rin) veya direkt oral anti­ko­agü­lan­lar (DOAC) deni­len Dabi­gat­ran, Riva­ro­xa­ban, Api­xa­ban ve Edo­xa­ban gibi tab­let ola­rak içi­le­bi­len ilaç­lar­dan yararlanılabilir.

Gerek LMWH ve gerek­se de DOAC kula­nı­la­cak has­ta­lar­da böb­rek fonk­si­yon test­le­ri­ne dik­kat edil­me­si ve GFR< 30 ise doz ayar­la­ma­sı yapıl­ma­sı gere­kir. Tüm anti­ko­agü­lan ilaç­la­rın güven­le kul­la­nı­la­bil­me­si için has­ta­nın kana­ma risk­le­ri iyi değer­len­di­ril­me­li ve buna göre ila­cın dozu ile kul­lan­ma süre­si­ne karar verilmelidir.

Kana­ma ris­ki nede­niy­le anti­ko­agü­lan­lar kul­la­nı­la­mı­yor­sa ve PE ola­sı­lı­ğı yük­sek­se, ya da tüm anti­ko­agü­lan ilaç­lar ve inter­mi­tan komp­res­yon çora­bı gibi ted­bir­le­re rağ­men PE olu­şu­yor­sa o zaman vena kava filt­re­sin­den (VKF) yarar­la­nı­la­bi­lir. Has­ta­nın kana­ma ris­ki aza­lın­ca yeni­den anti­ko­agü­lan baş­lan­ma­lı­dır. Çıkar­tı­la­bi­lir VKF’leri avantajlıdır.

Tüm koru­ma ted­bir­le­ri­ne rağ­men DVT ve PE oluş­tu ise bu durum­da anti­ko­agü­lan­lar tam doz­la­ra çıkar­tı­lır. TPA gibi güç­lü pıh­tı eri­ti­ci­ler­den yarar­la­nı­la­bi­lir. Per­kü­tan tek­nik­ler ve kate­ter­ler yolu ile pıh­tı eri­ti­le­bi­lir. Ya da cer­ra­hi tek­nik­ler­le derin ven­ler­den veya pul­mo­ner arter­den pıh­tı­nın çıkar­tıl­ma­sı yapılabilir.”

KALP HAS­TA­LIK­LA­RI 5 KAT ARTIYOR

İst­anb­ul Fizik­sel Teda­vi Reha­bi­li­tas­yon Eği­tim Ve Araş­tır­ma Has­ta­ne­si Yöne­ti­ci Baş­he­ki­mi Doç. Dr. Nur Kesik­taş ise omu­ri­lik yara­lan­ma­sı olan has­ta­lar­da baş­ta hare­ket­siz kal­ma­la­rın­dan ve baş­ka bazı özel durum­lar­dan (stres, üzün­tü, siga­ra ve alkol kul­la­nı­mı, faz­la yeme, beyin­den omu­ri­li­ğe giden sinir­le­rin kesil­me­si) dola­yı kalp has­ta­lı­ğı görül­me sık­lı­ğı­nın nor­mal tolu­ma göre 5 kat faz­la oldu­ğu­nu söy­le­di. Omu­ri­lik has­ta­la­rın­da genç yaş­ta kalp has­ta­lı­ğı­nın orta­ya çıka­bil­di­ği­ne dik­kat çeken Kesik­taş, şu bil­gi­le­ri ver­di: ​“Yurt dışın­da yapı­lan araş­tır­ma­la­ra göre, omu­ri­lik yara­lan­ma­sın­da en baş­ta gelen ölüm sebe­bi kalp has­ta­lık­la­rı­dır. Bunun için kar­di­yak reha­bi­li­tas­yon mode­li­ni kul­la­nı­yor­lar. Ülke­miz­de de artık Meh­met Akif Ersoy Göğüs Kalp ve Damar Cer­ra­hi­si Eği­tim ve Araş­tır­ma Hastanesi’nde, Dr. Siya­mi Ersek Göğüs Kalp ve Damar Cer­ra­hi­si Eği­tim ve Araş­tır­ma Hastanesi’nde, Koşu­yo­lu Kalp ve Araş­tır­ma Hastanesi’nde yapı­lı­yor. Fizik teda­vi heki­mi ola­rak bizim de bunu yap­ma­mız gere­ki­yor. Bunun için der­ne­ği­miz eği­tim vere­cek­tir.” Kar­di­yak reha­bi­li­tas­yo­nun bir hap hali­ne geti­ril­me­si duru­mun­da dün­ya­da en çok satan ilaç ola­ca­ğı­nı vur­gu­la­yan Kesik­taş, ​“Bütün ilaç­lar­dan daha etki­li bir teda­vi şek­li­dir” dedi.

yonetici

See aut­ho­r­’s posts