Nörobilim, Hukuk ve Ötesi – Uluslararası Kongre’si

Nöro­bi­lim, Hukuk ve Öte­si isim­li Ulus­la­ra­ra­sı Kong­re, 19- 20 Nisan 2018 tarih­le­rin­de MEF Üni­ver­si­te­si Ayazağa/İstanbul kam­pü­sün­de yapılacak.

Kon­fe­ran­sın Kav­ram­sal Çerçevesi

Genel Çer­çe­ve

Git­gi­de önem kaza­nan bir çok-disip­lin­li bilim dalı olan nöro­bi­lim, doğa bilim­le­ri ve top­lum­sal bilim­ler ara­sın­da var oldu­ğu kabul edi­len sınır­la­rın önem­li bir bölü­mü­nü geçer­siz kılı­yor. Can­lı­lar­da motor hare­ke­tin ve biliş­sel yeti­le­rin ardın­da yatan nöro­bi­yo­lo­jik meka­niz­ma­la­rı keş­fet­me hede­fi güden nöro­bi­lim, bu çer­çe­ve­de ista­er iste­mez insa­nın sos­yal dav­ra­nış­la­rı­nın biyo­lo­jik temel­le­ri­ni de araş­tı­rı­yor. Dola­yı­sıy­la, geç­miş­te ve günü­müz­de kar­şı­la­şı­lan her top­lum türün­de insa­nın sos­yal dav­ra­nış­la­rı­nı düzen­le­me­de bir araç ola­rak kul­la­nı­lan hukuk da kaçı­nıl­maz ola­rak nöro­bi­li­min ilgi ala­nı­na giri­yor. Nöro­hu­kuk” ola­rak adlan­dı­rı­lan bir alt-disip­lin çer­çe­ve­sin­de yak­la­şık yir­mi yıl­dır hukuk ve nöro­bi­lim ara­sın­da­ki iliş­ki­yi irde­le­yen bilim­sel çalış­ma­lar yapılıyor.

Nöro­bi­lim­de­ki geliş­me­le­rin hukuk kura­mı ve uygu­la­ma­sı üze­rin­de yara­ta­ca­ğı potan­si­yel etki­nin iki şekil­de ken­di­si­ni gös­te­re­ce­ği düşü­nü­lü­yor. Bir yan­da, nöro­bi­lim yoluy­la elde edi­len yeni bil­gi­le­rin ve keş­fe­di­len yeni araş­tır­ma yön­tem­le­ri­nin, hukuk sis­tem­le­ri­nin dayan­dı­ğı temel­le­re ili­şil­mek­si­zin, hukuk ala­nı­na dahil edil­me­si­ne yöne­lik çalış­ma­lar sür­dü­rü­lü­yor. Daha somut bir ifa­dey­le, bu bağ­lam­da kalan çalış­ma­lar­da nöro­bi­li­min huku­ki uyuş­maz­lık­la­rın çözü­mün­de daha isa­bet­li karar­la­ra varıl­ma­sı­nı sağ­la­ya­cak ile­ri ölçü­de uzman­laş­mış bir nevi adli tıp dalı ola­rak görül­dü­ğü­nü söy­le­ye­bi­li­riz. Diğer cep­he­de ise, nöro­bi­lim­de­ki iler­le­me­le­rin hukuk ala­nın­da geçer­li temel kav­ram­la­ra yöne­lik cid­di bir mey­dan oku­ma oluş­tu­rup oluş­tur­ma­dı­ğı­na dair bir tar­tış­ma yürü­tü­lü­yor. Bu ikin­ci bağ­lam­da kalan çalış­ma­la­rı yürü­ten­ler, nöro­bi­lim­de­ki geliş­me­le­rin özgür ira­de, bilinç, zihin durum­la­rı gibi kav­ram­la­rı alt-üst ede­rek insan doğa­sı­na” iliş­kin mev­cut kav­ra­yı­şı ne dere­ce sar­sa­ca­ğı­nı kes­tir­me­ye gay­ret edi­yor­lar. İns­an dav­ra­nı­şı­nı belir­le­yen beyin meka­niz­ma­la­rı­nı nöro­bi­lim ara­cı­lı­ğıy­la daha iyi kav­ra­dı­ğı­mız aşa­ma­da, hukuk sis­tem­le­ri­nin temel dog­ma­la­rın­dan biri­si olan bilinç­li bir zihin­de olu­şan istek, arzu, kast vb. etken­le­rin ara­cı­lı­ğıy­la hare­ke­te geçen insan var­sa­yı­mı­nı ter­ket­mek zorun­da kala­ca­ğı­mı­zı var­sa­yı­yor bu gay­re­ti sarf edenler.

Hukuk, Nöro­bi­lim ve Öte­si” baş­lık­lı kon­fe­rans hukuk ve nöro­bi­lim ara­sın­da­ki iliş­ki­yi bu ikin­ci çer­çe­ve­den ince­le­me­yi hedef­li­yor. Bu çer­çe­ve­ye içkin tar­tış­ma­la­rın nöro­bi­lim yön­tem­le­ri­nin huku­ki uyuş­maz­lık­la­rın yar­gı yoluy­la çözü­mün­de kul­la­nı­la­bi­lir olma­sı­nı tek­nik açı­dan müm­kün kıl­ma­nın öte­si­ne geçen bir boyu­tu var. Kural­lı top­lum­sal düzen ve insa­nın kura­la uyma dav­ra­nı­şı­nı açık­la­mak için psi­ko­lo­ji disip­li­ni­ni de içi­ne alan fel­se­fi ve kuram­sal yak­la­şım­la­ra ihti­yaç bulu­nu­yor. Kon­fe­rans­ta beş ayrı panel halin­de hem hukuk ve nöro­bi­lim iliş­ki­si­nin tek­nik boyu­tu için­de kalan konu­lar, hem de hukuk, nöro­bi­lim ve psi­ko­lo­ji disip­lin­le­ri ara­sın­da­ki iliş­ki­yi kuram­sal yön­den ince­le­yen çalış­ma­lar katı­lım­cı­lar tara­fın­dan etraf­lı­ca ele alınacak.

Panel 1: İns­an Doğa­sı, Bilinç ve Rasyonalite

İns­an­ın bilinç­li bir can­lı oldu­ğu hukuk sis­tem­le­ri­nin kişi­yi tanım­lar­ken baş­vur­du­ğu temel var­sa­yım­la­rın başın­da geli­yor. Kişi­nin dav­ra­nış­la­rın­dan sorum­lu tutu­la­bil­me­si için bu dav­ra­nış­la­rı bilinç­li ola­rak ger­çek­leş­tir­me­si bir zorun­lu­luk ola­rak kabul edi­li­yor. Ne var ki, insan dav­ra­nış­la­rı­nın ardın­da bilinç­li bir zihin bulun­du­ğu var­sa­yı­mı­nın geçer­li­li­ği nöro­bi­lim­de 1980’den beri cid­di biçim­de sor­gu­la­nı­yor. Bilinç ola­rak tanım­la­na­bi­lecek bir nöro­bi­yo­lo­jik meka­niz­ma­nın mev­cut olup olma­dı­ğı, mer­ke­zi sinir sis­temn­de­ki bilinç dışı dev­re­le­rin dav­ra­nış­la­rın ger­çek sebe­bi olup olma­dı­ğı gibi konu­lar etra­fın­da­ki tar­tış­ma­lar gide­rek yoğun­la­şa­rak devam edi­yor. Bu panel­de bu genel çer­çe­ve için­de­ki tar­tış­ma­lı konu­lar­dan bazı­la­rı incelenecek.

Panel 2: Bel­lek ve Bilinç, Hukuk ve Fizyoloji

Dik­ka­tin nöro­bi­yo­lo­ji­si nöro­hu­kuk açı­sın­dan önce­lik­le tek­nik bakım­dan önem­li konu­lar­dan biri­si­ni oluş­tu­ru­yor. Hukuk uygu­la­ma­sın­da, özel­lik­le huku­ki uyuş­maz­lık çözü­mün­de geç­miş olay­la­rın aslı­na uygun biçim­de tes­pit edil­me­si gere­ki­yor ve bu bağ­lam­da tanık, fail ve mağ­dur ifa­de­le­ri önem­li bir kay­nak oluş­tu­ru­yor. Dola­yı­sıy­la dik­ka­tin ve bel­le­ğin nöro­bi­yo­lo­ji­si­ni ne kadar iyi anla­şı­lır­sa, geç­miş olay­la­ra iliş­kin elde edi­len tanık­lık­la­rın isa­bet dere­ce­si­ni de o dere­ce iyi tes­pit etmek müm­kün ola­cak. Öte yan­dan, duyu­lar yoluy­la edi­ni­len uya­ran­la­rın beyin­de ne şekil­de işlen­di­ği­ni ve bu bil­gi­nin han­gi yol­lar­dan yeni­den can­lan­dı­rıl­dı­ğı­nı anla­mak bilinç olgu­su­nu anla­mak açı­sın­dan da önem­li. İkinci panel­de bilinç­li far­kın­da­lık ve dış dün­ya­nın duyu­lar ara­cı­lı­ğıy­la kav­ran­ma­sı ara­sın­da­ki bağ­lan­tı sor­gu­la­na­rak, ilk panel­de ele alı­nan konu­lar bir baş­ka boyu­tuy­la masa­ya yatırılacak.

Panel 3: Nor­ma­tif Düzen, Top­lum­sal­lık ve Psi­ko­lo­ji: Deh­şet Yöne­ti­mi Kuramı

Deh­şet yöne­ti­mi kura­mı kişi­nin için­de yaşa­dı­ğı top­lu­mun nor­ma­tif değer­le­ri­ne bağ­lı­lık­la o kişi­nin ölüm­lü­lü­ğü fik­ri­ne maruz kal­ma­sı ora­nı ara­sın­da doğ­ru­sal bir iliş­ki bulun­du­ğu­nu var­sa­yar. Top­lum­sal çer­çe­ve­de geçer­li kural­lar düze­ni ve insan psi­ko­lo­ji­si ara­sın­da­ki iliş­ki­yi irde­le­mek açı­sın­dan belir­li bir çer­çe­ve sunan bu kuram, ölüm­lü­lük fik­ri­ne maruz kal­mak nede­niy­le yaşa­nan psi­ko­lo­jik geri­li­mi kont­rol altın­da tuta­bil­mek için insan­la­rın ken­di varo­luş­la­rı­nı anlam­lı kılan dün­ya görüş­le­ri­ne bağ­lı­lık geliş­tir­dik­le­ri­ni, böy­le­lik­le ken­di­le­ri­ni kaçı­nıl­maz ölü­me mah­kum basit can­lı­lar gibi gör­mek­ten kur­tul­duk­la­rı­nı ile­ri sürer. Bu panel­de insan psi­ko­lo­ji­si ve nor­ma­tif top­lum­sal düzen ara­sın­da­ki iliş­ki bu spe­si­fik çer­çe­ve­den ince­le­nir­ken, aynı zaman­da dör­dün­cü panel­de ele alı­na­cak konu­la­ra da bir giriş yapıl­mış olacak.

Panel 4: Biyo­lo­ji, Evrim ve Hukuk

Top­lum­sal kural­lar ve top­lum­sal biliş ara­sın­da­ki iliş­ki üze­rin­de çok araş­tır­ma yapı­lan alan­lar­dan biri­si. Küçük yaş­lar­dan iti­ba­ren kural­lar hak­kın­da muha­ke­me yürüt­me­yi müm­kün kılan geliş­kin bir sis­te­min insan bey­nin­de işli­yor olma­sı, kural odak­lı muha­ke­me­nin bir evrim­sel adap­tas­yon oldu­ğu­na iliş­kin önem­li bir gös­ter­ge ola­rak kabul edi­li­yor. İns­anl­ar gerek açık gerek örtü­lü biçim­de çok sayı­da kural öğre­ni­yor ve bun­la­rı içsel­leş­ti­ri­yor­lar. Bu kural­lar uymak için moti­ve olduk­la­rı gibi, diğer­le­ri­nin de bun­la­ra uyma­sı­nı bek­li­yor­lar. Bu çer­çe­ve­de emos­yon­la­rın da önem­li bir rol oyna­dı­ğı tes­pit edil­miş durum­da. Kura­la uyma basit bir fay­da – zarar hesa­bı olmak­tan öte bir anlam taşı­yor. Kural çiğ­ne­me dav­ra­nı­şı çok sayı­da olum­suz sos­yal emos­yon doğu­rur­ken, kura­la uyma dav­ra­nı­şı kişi­de olum­lu emos­yon­lar­la eşle­şi­yor. Bu da kural odak­lı muha­ke­me­nin sos­yal öğren­me yoluy­la edi­ni­len bir özel­lik olma­dı­ğı­nı, adap­tif bir içe­rik taşı­dı­ğı­nı gös­te­ri­yor. Dola­yı­sıy­la, insan­da top­lum­sal dav­ra­nış­la­ra yöne­lik genel kural­la­rı orta­ya çıkar­ma­yı sağ­la­yan biliş­sel, dil­sel ve fizik­sel özel­lik­le­ri ince­le­mek yoluy­la insan dav­ra­nı­şı­nı düzen­le­yen top­lum­sal meka­niz­ma­la­rın evrim­sel açık­la­ma­la­rı­na eriş­mek peka­la müm­kün. Bu panel­de kural­lı düzen­le­rin ve bu bağ­lam­da hukuk düze­ni­nin evrim­sel psi­ko­lo­ji aısın­dan adap­tif yön­le­ri tartışılacak.

Panel 5: Yapay Zekâ, Tıb­bi Tek­no­lo­ji­ler, Etik ve Hukuk

Yapay zeka­nın gün­lük hayat için­de tut­tu­ğu yer git­gi­de geniş­li­yor. Şim­di­ye dek sade­ce insan­la­ra özgü kabul edi­len bazı faali­yet­le­ri ger­çek­leş­ti­ren robot­lar­dan kay­nak­la­nan huku­ki sorun­la­rı çöz­mek salt soyut kuram­sal bir uğraş olmak­tan çık­mış durum­da. Akıl­lı maki­ne­le­rin yeri­ne getir­di­ği işle­rin hem nitel hem de nicel ola­rak sürek­li art­ma­sı nede­niy­le, robot­la­rın huku­ki sorum­lu­lu­ğu­nun düzen­len­me­si kaçı­nıl­maz hale geli­yor. Yapay zeka­nın kul­la­nım alan­la­rı top­lum­sal yaşa­mın her köşe­si­ne dek uza­na­bi­lecek nite­lik­te oldu­ğu için, söz konu­su huku­ki çer­çe­ve sade­ce tek­nik konu­la­rı değil etik baş­lık­la­rı da içer­mek duru­mun­da. Nöro­bi­lim ve yapay zeka ara­sın­da uzun zaman­dır, bey­nin işle­yi­şi­ni anla­mak yoluy­la akıl­lı maki­ne­ler yap­ma­da daha yet­kin olu­na­ca­ğı var­sa­yı­mı­na daya­lı bir iliş­ki mev­cut. Gün­cel yapay zeka çalış­ma­la­rı­nın iki temel dire­ği olan derin öğren­me ve tak­vi­ye­li öğren­me­de, nöron­lar ara­sın­da­ki biyo­lo­jik iliş­ki for­mel mate­ma­ti­ğe dönüş­tü­rül­me­ye çalı­şı­lı­yor. Ancak, nöro­bi­lim kana­lıy­la edi­ni­len bil­gi aynı zaman­da yapay zeka ala­nın­da­ki etik pren­sip­le­ri tanım­la­ma­da da yar­dım­cı ola­bi­lir. Bu panel­de bu konu­lar fark­lı pers­pek­tif­ler­den tartışılacak.

PROG­RAM

19 Nisan Perşembe: 

10:0010:30

Açı­lış Konuşmaları

10:3013:30

Panel 1: İns­an Doğa­sı, Bilinç ve Rasyonalite
Kolay­laş­tı­rı­cı: Oğuz Polat (Acı­ba­dem Ün. – MEF Ün.)

Scott Vrec­ko (King’s Col­le­ge London)
İns­an-son­ra­sı Bilinç: Yaşa­yan Sis­tem­ler, Geze­gen­sel Bilinç ve Evren­sel Akrabalık

Gün­kı­zıl­ca Yürür (Altın­baş Ün.)
Musal­lat olma dene­yi­min­de yaşan­dı­ğı şek­liy­le, Der­sim Ale­vi­le­ri­’­nin yaşam dün­ya­sın­da insan ve mila­ket ilişkisi

Hakan Gür­vit (İst­anb­ul Ün.)
İns­an Varo­lu­şu Çoğun­luk­la Bilin­çal­tı Zihin­sel Süreç­le­re Daya­nır: Nor­mal ve Nor­mal Olma­yan Biliş Yoluy­la Öğrendiklerimiz

Spy­ros Anto­ne­los (MEF Ün.)

Ara­bu­lu­cu­luk süreç­le­ri içe­ri­sin­de karar ver­me­nin nöro­bi­yo­lo­jik yönleri 

15:0018:00

Panel 2: Bel­lek ve Bilinç, Hukuk ve Fizyoloji
Kolay­laş­tı­rı­cı: Ozan Eröz­den (MEF Ün.)

Ertan Yur­da­koş (Altın­baş Ün.)
Emos­yon­la­rın Nöro­fiz­yo­lo­ji­si*

Güven Güzel­de­re
Nöro­bi­lim-Hukuk İlişk­is­inde Temel Kav­ram­lar ve Nöro-Hukuk’un Gele­ce­ği*

Öget Öktem Tanör
Bel­lek*

Tade Matt­hi­as Spranger
Yalan dedek­tör­le­ri, zihin oku­ma ve mah­ke­me­ler­de fMRI kullanımı

20 Nisan Cuma: 

10:0012:00

Panel 3: Nor­ma­tif Düzen, Top­lum­sal­lık ve Psi­ko­lo­ji: Deh­şet Yöne­ti­mi Kuramı
Kolay­laş­tı­rı­cı: Demet Başar (MEF Ün.)

Mar­kus Quirin (Salz­burg Üni­ver­si­te­si, Avusturya)
Kişi­li­ğin Nöro­di­na­mik­le­ri: Psi­ko­lo­jik İşl­ey­işl­ere Bütün­cül Sis­tem­ler Yak­la­şı­mı ve Ölüm Teh­di­di ile Başa Çık­ma Üze­ri­ne Uygulamaları

Hayal Yavuz Güzel (Hacet­te­pe Ün.)
Ben­li­ğe Kar­şı Teh­dit ve Savun­ma: Ölüm­lü­lük, Belir­siz­lik ve Top­lum­dan Dış­lan­ma*

Müj­de Koca Ata­bey (İst­inye Ün.)
DYK’nın temel var­sa­yım­la­rı­na alter­na­tif açık­la­ma­lar: Kayıp kay­gı­sı, engel­li­li­ğin algı­sal belir­gin­li­ği ve Gezi Par­kı protestoları

Müj­de Peker (MEF Ün.)
Belir­siz­lik ve ölüm­lü­lü­ğün belir­gin­li­ği durum­la­rın­da usu­li ada­let muha­ke­me­si: Grup ile özdeş­leş­me­nin etkisi 

13:0015:00

Panel 4: Biyo­lo­ji, Evrim ve Hukuk
Kolay­laş­tı­rı­cı: Müj­de Peker (MEF Ün.)

Ejder A.Yıldırım (Bakır­köy Ruh ve Sinir Has­ta­lık­la­rı Hastanesi)
Emos­yo­nel Sis­tem­ler, Sağ­ka­lım Ve Emos­yon­la­rın Sos­yal Psi­ko­lo­jik İzd­üş­üml­eri*

İlk­er Küçükparlak
Ada­let Duy­gu­su­nun Evri­mi*

Ozan Eröz­den
Kural­lı Top­lum­sal Düzen ve Evrim­sel Adap­tas­yon*

Güç­lü Akyürek
Kri­mi­no­lo­ji­de Pozi­ti­vist Akım*

15:30- 17:30

Panel 5: Yapay Zekâ, Tıb­bi Tek­no­lo­ji­ler, Etik ve Hukuk
Kolay­laş­tı­rı­cı: Tuna Çakar (MEF Ün.)

Yeşim Işıl Ülman
Tıp­ta Yapay Zeka­ya Etik Yaklaşım

Çağlar Ersoy
Algo­rit­ma­nın Kanun­la­rı ve Huku­kun Gele­ce­ği*

Uğur Sezer­man
Omiks tek­no­lo­ji­le­ri, Büyük Veri Ana­liz­le­ri, Kişi­ye Özel Tıp ve Etik Sorun­la­rı*

Yağ­mur Deniz­han (Boğa­zi­çi Ün.)
Yapay Zekâ ve Huku­kun Öznesi

*: Bu sunum­lar Türk­çe gerçekleşecektir.

İlgili Haberler

Leave a Comment