KANSER AĞRISI

Prof. Dr. Ayşen Yücel
Ana­do­lu Sağlık 
Mer­ke­zi Ağrı Uzmanı

Kanser ağrı­sı­nı nasıl tanımlarsınız?
Tüm ağrı send­rom­la­rı göz­den geçi­ril­di­ğin­de kan­se­re bağ­lı ağrı­la­rın çok önem­li bir yer tut­tu­ğu­nu gör­mek­te­yiz. Kan­ser­li has­ta­la­rın %20–50’sinde ilk baş­vu­ru­da, %30–40’ında teda­vi sıra­sın­da, %75–90’ında ile­ri (ter­mi­nal) dönem­de AĞRI var­dır; Has­ta ve yakın­la­rı için AĞRI, ölü­mün ken­di­sin­den bile daha büyük bir kor­ku kay­na­ğı­dır. Kan­ser­de ağrı baş­lı­ca üç nede­ne bağlıdır:

• Tümö­re bağ­lı neden­ler (%65–85)
• Kan­ser teda­vi­si sıra­sın­da uygu­la­nan cer­ra­hi, kemo­te­ra­pi, rad­yo­te­ra­pi gibi yön­tem­le­re bağ­lı ağrı­lar (%15–25)
• Kan­ser dışı neden­ler (%3–10)

Kan­ser­li has­ta­da ağrı nede­ni­nin araş­tı­rıl­ma­sı sıra­sın­da ağrı­nın kan­ser dışı bir nede­ne bağ­lı ola­bi­le­ce­ği unutulmamalıdır.

Kan­ser ağrı­sı kader midir? Kan­ser ağrı­sı­nı hafif­let­mek müm­kün mü?
Kan­ser­de ağrı teda­vi­si­nin ama­cı, has­ta açı­sın­dan yeter­li bir anal­je­zi sağ­la­yıp; has­ta­nın ola­bil­di­ğin­ce aktif ve kali­te­li yaşam sür­me­si­ne kat­kı­da bulunmaktadır.
Kan­ser ağrı­sın­da uygu­la­nan teda­vi stra­te­ji­si Dün­ya Sağ­lık Teş­ki­la­tı (WHO) tara­fın­dan ayrın­tı­lı ola­rak belir­len­miş­tir. Anal­je­zik ilaç uygu­la­ma­sın­da ​“mer­di­ven sis­te­mi” adı veri­len bu stra­te­ji­ye göre basit anal­je­zik­ler­le baş­la­ya­rak daha kar­ma­şık yön­tem­le­re doğ­ru basa­mak basa­mak geçilmektedir.
Bu sis­tem has­ta­dan has­ta­ya ve ağrı­nın yeri­ne ve cin­si­ne göre fark­lı­lık gös­ter­mek­le bir­lik­te bütün has­ta­lar­da uygu­la­na­bi­lir. Has­ta­ya uygu­la­na­cak yön­tem­le­rin amaçları:
1. Ağrı­sız uyku süre­si­ni uzatmak.
2. İst­ir­ah­at halin­de ağrı hissettirmemek.
3. Ayak­ta veya hare­ket halin­de iken has­ta­nın ağrı duy­ma­ma­sı­nı sağ­la­mak ola­rak özetlenebilir.
WHO’nun anal­je­zik basa­mak uygu­la­ma­sı ile %85 has­ta­da başa­rı­lı sonuç alın­dı­ğı bil­di­ril­mek­te, bu teda­vi­nin başa­rı­lı ola­ma­dı­ğı % 10–15 has­ta­nın ağrı kont­ro­lü için yeni basa­mak öne­ri­le­ri bulunmaktadır.

En faz­la ağrı­ya neden olan kan­ser tür­le­ri hangileridir?
Kemik, ser­viks, baş-boyun kan­ser­le­rin­de %80, mide, akci­ğer, pank­re­as, meme, erkek ve kadın geni­to­üri­ner kan­ser­ler­de %60 ila 80, kolo­rek­tal, ince bar­sak, böb­rek köken­li kan­ser­ler­de %40–60 ve len­fo­ma, löse­mi gibi hema­to­lo­jik malig­ni­te­ler­de %20 ora­nın­da ağrı görülmektedir.

Kan­ser ağrı­sı teda­vi­sin­de nasıl bir yol izlenmelidir?
Has­ta­nın ağrı­sı­nın var­lı­ğı­na inan­mak ve bunu etraf­lı­ca irde­le­mek çok önem­li­dir. Ağrı­nın şid­de­ti­nin yan­lış değer­len­di­ril­me­si ya da has­ta­ya yarat­tı­ğı malu­li­ye­tin tam algı­lan­ma­ma­sı, yeter­siz bir fizik muaye­ne ve tet­kik ne yazık ki yan­lış tanı ve yeter­siz teda­vi­ye yol açar. Tam anla­mı ile çözüm­len­me­miş bir ağrı send­ro­mun­da doğ­ru ve yeter­li teda­vi için mut­la­ka uygu­la­nan teda­vi­le­rin sonuç­la­rı­nın değer­len­di­ril­me­si ve alter­na­tif anal­je­zi yön­tem­le­ri­nin hatır­lan­ma­sı gerekmektedir.
Ağrı­nın ne zaman baş­la­dı­ğı, süre­si, sık­lı­ğı ve şid­de­ti değer­len­di­ril­me­li­dir. Has­ta­nın daha önce kul­lan­dı­ğı anal­je­zik­ler de ağrı şid­de­ti­nin değer­len­di­ril­me­sin­de önem­li etken olurlar.
Ağrı­nın tipi­nin sap­tan­ma­sı, süre­si ve dağı­lım böl­ge­si, ağrıy­la bir­lik­te orta­ya çıkan ve organ dis­fonk­si­yon­la­rıy­la sey­re­den semp­tom­lar, ağrı­yı artı­ran ve azal­tan etken­ler de değerlendirilmelidir.
Kan­ser ve uygu­la­nan teda­vi­ye bağ­lı ola­rak has­ta­nın psi­ko­lo­jik duru­mun­da mey­da­na gelen deği­şik­lik­ler, çev­re­si ile iliş­ki­le­ri, has­ta­lı­ğa kar­şı sava­şım gücü, eği­tim düze­yi değer­len­di­ril­me­li­dir. Ağrı kont­ro­lü­ne baş­la­ma­dan önce, has­ta­ya uygu­la­nan yön­tem­le­rin has­ta­lı­ğın esas teda­vi­si olma­dı­ğı, teda­vi­si­nin bu konu­da uzman­laş­mış hekim­ler tara­fın­dan ayrı­ca sür­dü­rü­le­ce­ği, ken­di­si­ne daha çok ağrı konu­sun­da yar­dım­cı olu­na­ca­ğı anlatılmalıdır.

Kan­ser ağrı­sı­nın teda­vi­sin­de kul­la­nı­lan ilaç­lar hangileridir?
İlk basa­mak­ta para­se­ta­mol ve diğer nons­te­ro­id­ler gibi nono­pi­o­id ajan­lar yeter­li ola­cak­tır. Ağrı şid­det­len­di­ğin­de bu ilaç­lar yeter­siz hale gelir. O zaman bu ajan­la­ra ek ola­rak ikin­ci basa­mak­ta kul­la­nı­lan kode­in, tra­ma­dol gibi zayıf opi­o­id­ler ekle­nir. İkinci basa­mak ilaç­la­rı­nın veril­me­si­ne rağ­men ağrı­sı süren veya şid­det­le­nen has­ta­lar­da güç­lü opi­o­id­ler­den mor­fin ve ben­ze­ri ajan­la­ra geçil­me­si gerek­li­dir. Yan­lış bir uygu­la­ma ola­rak akut ağrı­da uygu­lan­ma­sı uygun olan mepe­ri­di­nin kro­nik ağrı kont­ro­lün­de de kul­la­nıl­dı­ğı sık­lık­la görül­mek­te­dir. Oysa mepe­ri­di­nin kro­nik ağrı kont­ro­lün­de yeri yok­tur. Yavaş salı­nım­lı oral mor­fin pre­pa­rat­la­rı ve trans­der­mal fen­ta­nil band­la­rı üçün­cü basa­mak­ta sık­lık­la kul­la­nı­lan ilaçlardandır.
Opi­o­id ve nono­pi­o­id ilaç­la­rın yanı­sı­ra çeşit­li adju­van­la­rın da kul­la­nıl­ma­sın­da yarar vardır.
Sekon­der anal­je­zik adı veri­len bu ajan­la­rın başın­da anti­dep­re­san­lar gel­mek­te­dir. Ayrı­ca anti­kon­vül­san­lar, kor­ti­kos­te­ro­id­ler, kal­si­to­nin, bifos­fa­nat­lar gibi çeşit­li ajan­lar adju­van ola­rak kullanılmaktadır.
Ağrı­nın nede­ni ve meka­niz­ma­sı kul­la­nı­la­cak ilaç­la­rın belir­len­me­sin­de önem­li rol oynar.
Anal­je­zik ilaç kul­la­nı­mın­da dik­kat edi­lecek bir diğer önem­li nok­ta ise has­ta­nın yaşı­dır. Yaş­lı has­ta­lar­da ve çocuk­lar­da doz ayar­la­ma­la­rı göz önün­de bulun­du­rul­ma­lı­dır. Bu teda­vi­nin başa­rı­lı ola­ma­dı­ğı %10–15 has­ta­nın ağrı kont­ro­lü için yeni basa­mak öne­ri­le­ri bulun­mak­ta­dır. Bu basa­mak­lar spi­nal opi­o­id uygu­la­ma­la­rı ve sinir blok­la­rı baş­ta olmak üze­re giri­şim­sel ağrı kont­rol yön­tem­le­ri­ni içerir.

HABER MERKEZİ

See aut­ho­r­’s posts