Kalem iğneleriyle diyabet hastaları kaygılarını yendi

Diya­bet teda­vi­sin­de önem­li bir yer tutan enjek­si­yon, son yıl­la­ra kadar hep göz ardı edi­len, cid­di bir prob­lem­di. Ancak günü­müz­de enjek­si­yon uygu­la­ma­la­rı­nın teda­vi­de oyna­dı­ğı başa­rı, far­kın­da­lı­ğın art­ma­sı ve enjek­si­yon tek­nik­le­ri ile ilgi­li basit ve her­ke­sin kolay­lık­la kul­la­na­bi­le­ce­ği reh­ber­le­rin hazır­lan­ma­sı diya­bet teda­vi­sin­de­ki aksak­lık­la­rı düzelt­mek açı­sın­dan önem­li bir des­tek sağ­lı­yor. Günü­müz­de diya­bet teda­vi­si ve teda­vi­de enjek­si­yon tek­nik­le­ri­nin öne­mi ile ilgi­li Mar­ma­ra Üni­ver­si­te­si Pen­dik Eği­tim ve Araş­tır­ma Has­ta­ne­si Endok­ri­no­lo­ji ve Meta­bo­liz­ma Has­ta­lık­la­rı Bilim Dalı’nda görev yapan Prof. Dr. Oğuz­han Dey­ne­li ile görüştük.

Diya­bet teda­vi­si­ni başa­rı­ya ulaş­tı­ran doğ­ru enjek­si­yon tek­nik­le­ri ile ilgi­li bize bil­gi vere­bi­lir misiniz?

Dün­ya­da diya­bet teda­vi­sin­de enjek­si­yon tek­nik­le­ri­nin öne­mi­ni anlat­mak için ilk ola­rak 2009 yılın­da New Injec­ti­on Recom­men­da­ti­ons adlı reh­ber Diabe­tes & Meta­bo­lism der­gi­sin­de yayın­lan­dı. Hemen aka­bin­de ülke­miz­de de Diya­bet Eki­bi için İns­ül­in ve GLP1 Enjek­si­yon Reh­be­ri adıy­la Türk­çe­ye çev­ril­di ve has­ta­la­rın diya­bet teda­vi­sin­de yaşa­dık­la­rı aksak­lık­la­rı düzelt­mek açı­sın­dan önem­li bir des­tek sağ­la­dı. Doğ­ru enjek­si­yon tek­nik­le­ri­nin gös­te­ril­di­ği ve basit­çe anla­tıl­dı­ğı; her­ke­sin oku­du­ğun­da rahat­lık­la kul­la­na­bi­le­ce­ği reh­ber­ler diya­bet teda­vi­si­ni kolay­laş­tır­dı. Enjek­si­yon için kul­la­na­bi­le­ce­ği­miz araç­lar art­tı. Benim diya­bet­le tanış­tı­ğım ilk dönem­de düdük­lü­de kay­na­tı­lan iğne­le­ri kul­la­nır­dık. O iğne­ler­le enjek­si­yon yapı­yor­duk ve bu iğne­le­ri de 45 dere­ce­lik bir açıy­la batır­mak gere­ki­yor­du. Son­ra 12.7 mm’ler, 8 mm’likler ve 6 mm’likler gel­di. Şim­di ise 5 mm ve 4 mm iğne­ler var. İğn­el­er­in boy­la­rı kısal­dı, gide­rek küçülüyorlar.

Diya­bet has­ta­la­rı­nın enjek­si­yon uygu­la­ma­la­rı sıra­sın­da sık­lık­la kar­şı kar­şı­ya kal­dık­la­rı sorun­lar nelerdir?

Diya­bet­li birey­le­rin yaşa­dık­la­rı en büyük zor­luk­lar­dan biri gün­lük haya­tın akı­şı içe­ri­sin­de teda­vi­le­ri­ni kolay­ca uygu­la­ma­la­rıy­la ilgi­li olu­yor. Mese­la has­ta, dışa­rı­da yemek yer­ken kale­mi­ni çıka­rıp her­ke­sin içe­ri­sin­de enjek­si­yon yap­mak­tan­sa kapa­lı alan­lar­da yap­ma­yı ter­cih edi­yor. Oysa ki artık modern yeni tek­no­lo­jik kalem­ler­le çok daha rahat uygu­la­na­bi­le­ce­ği­ni diya­bet­li birey­le­re iyi anlat­mak gere­ki­yor. Enjek­si­yon her yer­de yapı­la­bi­lir, önem­li olan el hij­ye­ni­ne dik­kat etmek­tir. Ayrı­ca diya­bet­li birey­le­rin, enjek­si­yo­nu kötü algı­la­yan, şaşı­ra­rak bakan insan­la­ra diya­be­ti oldu­ğu­nu ve insü­lin ile teda­vi edil­me­si gerek­ti­ği­ni anlat­ma­sın­da yarar var. Bu yön­tem, top­lu­mu­mu­zun diya­bet­le ilgi­li bilin­ci­nin art­ma­sı­na da kat­kı sağ­la­ya­cak­tır. Teda­vi­de­ki diğer büyük zor­luk enjek­si­yon kor­ku­su. Has­ta­lar en çok iğne­yi ken­di vücut­la­rı­na batır­mak­tan kor­ku­yor. Enjek­si­yon kor­ku­su­nu yen­me­de hekim ile bera­ber bir kez enjek­si­yon yap­mak çok önem­li bir adım. Hekim­ler enjek­si­yon ile ilgi­li tec­rü­be­le­ri­ni pay­la­şa­rak has­ta­yı cesa­ret­len­di­re­bi­lir­ler. Modern yeni kalem­ler de bu kor­ku­ya büyük ölçü­de çözüm sunu­yor. Daha kısa iğne­ler artık daha güven­li kul­la­nı­la­bi­lir, eli­miz­de bunun­la ilgi­li bil­gi ve bilim­sel kanıt­lar var. Kısa iğne­le­rin kul­la­nıl­ma­sı kas içi (int­ra­müs­kü­ler) enjek­si­yon ris­ki­ni orta­dan kal­dı­ra­rak bek­len­me­dik insü­lin etki­le­ri­ni engel­li­yor. Kısa kalem iğne­le­ri kul­la­nıl­dı­ğın­da ​“Aca­ba biz yap­ma­mız gere­ken cilt altı doku­ya değil cil­din içi­ne mi yapı­yo­ruz”, kay­gı­sı var. Çoğu insan­da cil­din kalın­lı­ğı 2mm’nin altın­da­dır. Dola­yı­sıy­la has­ta­la­rı­mız 4 mm’lik i ğne­yi kul­lan­dı­ğın­da zaten hedef­le­di­ği­miz cilt altı doku­ya ulaş­mış olu­yor­lar. O yüz­den 4mm- 5mm’lik iğne­yi dik batır­mak gere­ki­yor. 6–8mm’liklerde ise kasın içi­ne enjek­si­yon yap­ma­mak için cil­di kıvı­ra­rak yap­mak gere­ki­yor. Yani kul­la­nı­lan iğne uzun­lu­ğu­na göre uygu­la­ma tek­ni­ği değişiyor.

Kalem iğne­le­ri­nin kul­la­nım son­ra­sı atıl­ma­sıy­la ilgi­li öne­ri­niz nedir?

İğn­el­er­in atıl­ma­sı konu­su top­lum sağ­lı­ğı açı­sın­dan çok önem­li­dir. Enjek­si­yon­la­rı uygu­lar­ken diğer birey­le­ri risk altı­na sok­ma­mak için, kul­la­nıl­mış i ğne­le­rin atıl­ma­sı ile ilgi­li de eği­tim veril­me­li­dir. Kon­van­si­yo­nel kalem i ğne­le­ri kapa­ğı açık ola­rak atı­lır­sa i ğne­nin bat­ma ris­ki olduk­ça yük­sek­tir. Kapa­ğı­nı kapa­ma­ya çalış­tı­ğı­nız­da ise eli­ni­ze batır­ma ris­ki var­dır. İğn­en­in bat­ma­sı enfek­si­yon bulaş­ma­sı ris­ki­ni de doğur­du­ğu için genel­lik­le iğne­le­rin kalın, delin­me­yecek bir kabın içe­ri­si­ne konul­ma­sı gere­kir. Atık kalem iğne­le­ri için kapa­ğı­nı kapat­tı­ğı­nız zaman tek­rar açıl­ma­yan ve taşı­yan kişi­ye zarar ver­me­yen atık kutu­la­rı kul­la­nı­la­bi­lir. Diğer yön­tem­ler kadar güve­ni­lir olma­sa da kalın pet ş işe­ler hiç yok­tan iyi bir çözüm olacaktır.

Has­ta­lar­da lipo­hi­pert­ro­fi (yumru/beze) olu­şu­mu teda­vi süre­ci­ni nasıl etkiliyor?

Lipo­hi­pert­ro­fi olu­şan böl­ge­ye insü­lin enjek­si­yo­nu yapıl­dı­ğın­da, has­ta­lar iğne­yi hiç his­set­me­dik­le­ri için genel­lik­le bu şekil­de enjek­si­yo­nu ter­cih edi­yor­lar. Ancak lipo­hi­pert­ro­fi, yani yağ doku­da olu­şan yum­ru ya da beze­ler içi­ne enjek­si­yon yap­tı­ğı­nız­da insü­li­nin emil­me zama­nı­nı tah­min edi­le­me­di­ği için diya­bet kont­ro­lü­nü sağ­la­ya­bil­mek de pek müm­kün olmu­yor. Has­ta­la­rı hep aynı nok­ta­dan insü­lin enjek­si­yo­nu yap­ma­ma­la­rı konu­sun­da mut­la­ka uyar­mak gerekiyor.

Her enjek­si­yon yapan has­ta­da lipo­hi­pert­ro­fi (yumru/beze) olu­şu­yor mu ?

Hayır. Eğer has­ta insü­li­ni doğ­ru enjek­si­yon tek­nik­le­ri­ne göre yapar ve her sefe­rin­de fark­lı bir nok­ta­ya uygu­lar­sa kesin­lik­le bir sıkın­tı olma­ya­cak­tır. Gün­de 5–6 kere enjek­si­yon yap­ma­sı gere­ken has­ta­lar bile teda­vi süreç­le­ri­ne bir prob­lem olma­dan devam edi­yor. Önem­li olan her enjek­si­yon­da fark­lı bir nok­ta­yı ter­cih ede­rek git­mek. Böl­ge böl­ge git­mek aslın­da en pra­ti­ği. Kar­nı­nı­zın sağı­nı kul­lan­dıy­sa­nız bir son­ra­ki sefer­de ter­cih ede­ce­ği­niz yer, sol taraf olma­lı ve ora­yı tamam­la­dık­tan son­ra bir baş­ka böl­ge­ye geç­me­li­si­niz. Ayrı­ca çalış­tı­ra­ca­ğı­mız ya da kul­la­na­ca­ğı­mız böl­ge­ye enjek­si­yon yap­ma­ma­lı­sı­nız. Örne­ğin, has­ta koşa­cak­sa ya da bisik­le­te bine­cek­se bacak­la­rın­dan enjek­si­yon yap­ma­ma­lı­dır. Çün­kü insü­lin emi­li­mi hız­la­na­ca­ğı için ani kan şeke­ri düşüş­le­ri yaşanabilir.

Yan­lış enjek­si­yon tek­nik­le­ri­nin mali­ye­ti ne kadar?

Net bir rakam vere­me­yiz ama sonuç ola­rak kan şeke­ri değer­le­ri­nin (HbA1c) nor­mal değer­le­ri­ne ulaş­ma­sı­na engel olu­yor. Bek­len­me­dik kan şeke­ri düşüş­le­ri­ne (hipog­li­se­mi) ve kan şeke­ri yük­sel­me­le­ri­ne (hiperg­li­se­mi) yol açı­yor. Kan şeke­ri yük­sek­lik­le­ri ve düşük­lük­le­ri hayat kali­te­si­ni etki­li­yor ve has­ta­nın diya­bet­le ilgi­li olan teda­vi süre­ci­ni doğ­ru­dan bozu­yor. Kan şeke­rin­de­ki dal­ga­lan­ma­lar­dan doğan faz­la insü­lin kul­la­nı­mı da teda­vi mali­ye­ti­nin art­ma neden­le­rin­den biri ola­rak sayı­la­bi­lir. En önem­li sonuç ise diya­be­te eşlik eden diğer has­ta­lık­la­rın da orta­ya çıka­rak, has­ta sağ­lı­ğı­nın bozul­ma­sı­nın yanı sıra teda­vi mali­ye­ti­ni de artırmasıdır.

Çocuk­lar­da durum nasıl?

Ben eriş­kin dok­to­ru­yum, çocuk­la­rı teda­vi etmi­yo­rum ama İznik’te her yıl yapı­lan Arka­da­şım Diya­bet Kampı’na git­ti­ğim­de göz­lem­le­rim olu­yor. Çocuk­luk çağın­da iğne kor­ku­su çok daha faz­la göz­le­ni­yor. Hat­ta iğne yap­mak için anne ve baba­lar çocuk­la­rı ikna etmek­te zor­luk yaşı­yor­lar. Bu neden­le de teda­vi­nin baş­lan­gı­cın­da insü­lin yap­ma­ma, enjek­si­yon atla­ma gibi sıkın­tı­lar olu­yor ki, bu da kan şeke­ri­nin den­ge­len­me­si­ni zor­laş­tı­rı­yor. Tip1 diya­bet­li çocuk­lar için insü­lin teda­vi­si haya­ti önem taşı­dı­ğın­dan teda­vi­ye uyum ve çocuk­la­rın iğne kor­ku­la­rı­nı yen­me­le­ri olduk­ça kri­tik bir konu. Bir­çok küçük kar­de­şim, anne veya baba­sı­nın des­te­ği olma­dan enjek­si­yo­nu ken­di­si yapa­bi­li­yor­lar ama aile­le­rin eği­ti­mi de teda­vi­nin sey­ri açı­sın­dan çok önem­li. Diya­bet tanı­sı konul­duk­tan son­ra tabii bu durum bir deği­şim gerek­ti­ri­yor ve diya­bet­li birey için yeni bir düzen oluş­ma­sı gere­ki­yor. Bu dönem­de bir­ta­kım zor­luk­lar ola­bi­li­yor. İğn­eyi direkt gör­me­mek, çocuk­lar­da­ki kor­ku­yu yen­me konu­sun­da etki­li ola­bi­lir. Çocuk­lar kor­ku­la­rı­nı yenip ken­di enjek­si­yon­la­rı­nı yapa­bil­me­ye baş­la­dı­ğın­da bir güven ve olgun­luk duy­gu­su geli­şi­yor ve teda­vi­ye uyum­la­rı artıyor.

yonetici

See aut­ho­r­’s posts