
ÇÖLYAK / ŞUBAT 2016
Çölyak hayat boyu süren bir ince bağırsak hastalığıdır. Buğday, çavdar, yulaf, arpa gibi tahılların içinde bulunan gluten denilen bir proteinin bağırsaklarda sindirilmemesidir. Gluten ince bağırsakta toksik etki yaratır ve ince bağırsak epitelinin bozulmasına neden olur. Liv Hospital’dan Uzm. Diyetisyen Serap Güzel çölyak hastalığını anlattı.
Çocuklarda gluten entropisinini belirtileri nelerdir?
Öne doğru çıkıntılı karın
Yaşa göre düşük ağırlık
Boyda yaşa göre kısalık, büyüme geriliği
İştahsızlık, kusma
Fazla ve kötü kokan gaita
İleri dönemde ödem
Demir eksikliğine bağlı anemi
Kemik ağrıları, kan kalsiyum düzeyinde azalma
Yağda eriyen vitaminlerin eksikliğine bağlı bulgular
Çocukta mutsuz görünüm, ağlamaya eğilim
Beslenme tedavisi nasıl olmalıdır?
Bu hastalığın temel tedavisi beslenmeden gluteni çıkarmaktır. Bunun yanıtı hızlıdır ve 24 saatte bile klinik bulgular düzelmeye başlar. İştah düzelir, birkaç ayda ağırlık artışı ve boy uzaması normale döner çocuk yaşıtlarını yakalar. Altıncı ayda bağırsak mukozası da normale döner.
Geçici gluten hassasiyeti de olabilir. Bunun için takip gerekir ve ancak 2 yıllık tedaviden sonra yapılan biyopside bağırsak mukozası normal ise geçici gluten hassasiyeti olduğu anlaşılır.
Glutensiz diyet kurallara çok sıkı bir şekilde uyularak yapılmalıdır. Çünkü çok az gluten bile belirtilerin devamına neden olur.
SERBEST YİYECEKLER
Süt, et, tavuk, balık, yumurta, peynir, kuru baklagiller, bütün sebze ve meyveler, tereyağ, zeytinyağ ve diğer sıvı yağlar, pirinç, pirinç unu ve nişasta ile yapılmış yiyecekler, mısır unu veya glutensiz un ile yapılmış ekmek türleri, bal, pekmez.
Yenmemesi gereken glutenli yiyecekler…
Buğday, yulaf, çavdar ve arpa unu ile yapılmış her türlü yiyecek; bulgur, makarna, şehriye, erişte, kuskus, bisküvi, simit, dondurma külahı, ekmek, tarhana, yarma, irmik, kraker, börek, çörek, hazır gofret, çikolata, puding, kurabiye. Unlu tatlıların hepsi, baklava, tulumba, revani vb. Hazır salça, ketçap, unla yapılmış sos ve hazır yiyecekler.
Hazır glutensiz yiyecekler hayat kurtarıcı… çölyak hastaları için glutensiz ekmek, makarna, kraker gibi yiyecekler üretilmektedir. Bunları çocuğun beslenmesinde kullanmak pratiktir. Ama ulaşamayan kişiler için mısır unu ile yapılmış ekmek en uygunudur. Çorbalar yine pirinçle veya pirinç unu ile yapılabilir.
BUNLARA DİKKAT!
Büyük çocukların beslenmesinde gaz yapan sindirimi zor besinlere dikkat edilmelidir. Özellikle baklagiller nohut, mercimek, kuru fasülye, barbunya veya soğan, kızartmalar, fazla baharat eklenmiş yağlı etler bir süre verilmemelidir. Bağırsaktaki düzelmelere göre bu besinler yavaş yavaş başlanabilir.
Tanısı geç konmuş çocuklarda laktoz intoleransı, yağın zor sindirilmesi, ekşi ve acı besinlere tolerans da gelişebilir ve bu besinlerden sonra yakınmalar olabilir. Belirtiler geçene kadar laktoz, acı, ekşi, yağlı ve baharatlı yiyecekler sınırlandırılmalıdır.
Bebeklerde laktozsuz mamalar tercih edilmelidir. Ayına göre ek besinler glutensiz olanlara dikkat edilerek başlanmalıdır.
Ek olarak vitamin-mineral desteği gerekli midir?
Özellikle emilim bozulduğu için demir eksikliği görülebilir. Demir, folik asit ve B12 vitaminleri, tahıl grubunun az tüketilmesinden dolayı da B grubu vitaminleri ek olarak verilmesi çocuğun sağlık durumunun düzelmesinde faydalı olur.
Besin tolerans testleri çölyak hastalığını teşhis eder mi?
Son yıllarda çeşidi ve sayısı artan besin tolerans testlerinde de glutene karşı tolerans bozukluğu görülmektedir. Ama çölyak için bu testler tanı koyamaz ve geçerliliği yoktur. Bu testlerde çıkan sonuçlar ile gluten enteropatisi karıştırılmamalıdır.