Gluten enteropatisi: Çölyak

ÇÖL­YAK / ŞUBAT 2016

Çöl­yak hayat boyu süren bir ince bağır­sak has­ta­lı­ğı­dır. Buğ­day, çav­dar, yulaf, arpa gibi tahıl­la­rın için­de bulu­nan glu­ten deni­len bir pro­te­inin bağır­sak­lar­da sin­di­ril­me­me­si­dir. Glu­ten ince bağır­sak­ta tok­sik etki yara­tır ve ince bağır­sak epi­te­li­nin bozul­ma­sı­na neden olur. Liv Hospital’dan Uzm. Diye­tis­yen Serap Güzel çöl­yak has­ta­lı­ğı­nı anlattı.

Çocuk­lar­da glu­ten ent­ro­pi­si­ni­ni belir­ti­le­ri nelerdir?

Öne doğ­ru çıkın­tı­lı karın

Yaşa göre düşük ağırlık

Boy­da yaşa göre kısa­lık, büyü­me geriliği

İşt­ahs­ızl­ık, kusma

Faz­la ve kötü kokan gaita

İleri dönem­de ödem

Demir eksik­li­ği­ne bağ­lı anemi

Kemik ağrı­la­rı, kan kal­si­yum düze­yin­de azalma

Yağ­da eri­yen vita­min­le­rin eksik­li­ği­ne bağ­lı bulgular

Çocuk­ta mut­suz görü­nüm, ağla­ma­ya eğilim

Bes­len­me teda­vi­si nasıl olmalıdır?

Bu has­ta­lı­ğın temel teda­vi­si bes­len­me­den glu­te­ni çıkar­mak­tır. Bunun yanı­tı hız­lı­dır ve 24 saat­te bile kli­nik bul­gu­lar düzel­me­ye baş­lar. İşt­ah düze­lir, bir­kaç ayda ağır­lık artı­şı ve boy uza­ma­sı nor­ma­le döner çocuk yaşıt­la­rı­nı yaka­lar. Altın­cı ayda bağır­sak muko­za­sı da nor­ma­le döner.

Geçi­ci glu­ten has­sa­si­ye­ti de ola­bi­lir. Bunun için takip gere­kir ve ancak 2 yıl­lık teda­vi­den son­ra yapı­lan biyop­si­de bağır­sak muko­za­sı nor­mal ise geçi­ci glu­ten has­sa­si­ye­ti oldu­ğu anlaşılır.

Glu­ten­siz diyet kural­la­ra çok sıkı bir şekil­de uyu­la­rak yapıl­ma­lı­dır. Çün­kü çok az glu­ten bile belir­ti­le­rin deva­mı­na neden olur.

SER­BEST YİYECEKLER

Süt, et, tavuk, balık, yumur­ta, pey­nir, kuru bak­la­gil­ler, bütün seb­ze ve mey­ve­ler, tere­yağ, zey­tin­yağ ve diğer sıvı yağ­lar, pirinç, pirinç unu ve nişas­ta ile yapıl­mış yiye­cek­ler, mısır unu veya glu­ten­siz un ile yapıl­mış ekmek tür­le­ri, bal, pekmez.

Yen­me­me­si gere­ken glu­ten­li yiyecekler…

Buğ­day, yulaf, çav­dar ve arpa unu ile yapıl­mış her tür­lü yiyecek; bul­gur, makar­na, şeh­ri­ye, eriş­te, kus­kus, bis­kü­vi, simit, don­dur­ma küla­hı, ekmek, tar­ha­na, yar­ma, irmik, kra­ker, börek, çörek, hazır gof­ret, çiko­la­ta, puding, kura­bi­ye. Unlu tat­lı­la­rın hep­si, bak­la­va, tulum­ba, reva­ni vb. Hazır sal­ça, ket­çap, unla yapıl­mış sos ve hazır yiyecekler.

Hazır glu­ten­siz yiye­cek­ler hayat kur­ta­rı­cı… çöl­yak has­ta­la­rı için glu­ten­siz ekmek, makar­na, kra­ker gibi yiye­cek­ler üre­til­mek­te­dir. Bun­la­rı çocu­ğun bes­len­me­sin­de kul­lan­mak pra­tik­tir. Ama ula­şa­ma­yan kişi­ler için mısır unu ile yapıl­mış ekmek en uygu­nu­dur. Çor­ba­lar yine pirinç­le veya pirinç unu ile yapılabilir.

BUN­LA­RA DİKKAT!

Büyük çocuk­la­rın bes­len­me­sin­de gaz yapan sin­di­ri­mi zor besin­le­re dik­kat edil­me­li­dir. Özel­lik­le bak­la­gil­ler nohut, mer­ci­mek, kuru fasül­ye, bar­bun­ya veya soğan, kızart­ma­lar, faz­la baha­rat eklen­miş yağ­lı etler bir süre veril­me­me­li­dir. Bağır­sak­ta­ki düzel­me­le­re göre bu besin­ler yavaş yavaş başlanabilir.

Tanı­sı geç kon­muş çocuk­lar­da lak­toz into­le­ran­sı, yağın zor sin­di­ril­me­si, ekşi ve acı besin­le­re tole­rans da geli­şe­bi­lir ve bu besin­ler­den son­ra yakın­ma­lar ola­bi­lir. Belir­ti­ler geçe­ne kadar lak­toz, acı, ekşi, yağ­lı ve baha­rat­lı yiye­cek­ler sınırlandırılmalıdır.

Bebek­ler­de lak­toz­suz mama­lar ter­cih edil­me­li­dir. Ayı­na göre ek besin­ler glu­ten­siz olan­la­ra dik­kat edi­le­rek başlanmalıdır.

Ek ola­rak vita­min-mine­ral des­te­ği gerek­li midir?

Özel­lik­le emi­lim bozul­du­ğu için demir eksik­li­ği görü­le­bi­lir. Demir, folik asit ve B12 vita­min­le­ri, tahıl gru­bu­nun az tüke­til­me­sin­den dola­yı da B gru­bu vita­min­le­ri ek ola­rak veril­me­si çocu­ğun sağ­lık duru­mu­nun düzel­me­sin­de fay­da­lı olur.

Besin tole­rans test­le­ri çöl­yak has­ta­lı­ğı­nı teş­his eder mi?

Son yıl­lar­da çeşi­di ve sayı­sı artan besin tole­rans test­le­rin­de de glu­te­ne kar­şı tole­rans bozuk­lu­ğu görül­mek­te­dir. Ama çöl­yak için bu test­ler tanı koya­maz ve geçer­li­li­ği yok­tur. Bu test­ler­de çıkan sonuç­lar ile glu­ten ente­ro­pa­ti­si karıştırılmamalıdır.

yonetici

See aut­ho­r­’s posts