BİR ANALİZ / AĞUSTOS 2016
Türkiye’de “obezite”nin yaygınlığı 1990’da % 18.6 idi (başka bir makalede % 18.8 olarak geçiyor).1 Bu rakam 2000’de % 21.9’a fırlamış…
Obezite sadece bizim sorunumuz değil, dünyanın birçok ülkesinin de obezite problemi var. Fakat, diğer ülkelerden farklı olan, Türkiye’de yapılan araştırmaların obezitenin kadınlar arasında daha yaygın olduğunun bulunması…
Türkiye Endokrinoloji Ve Metabolizma Derneği’nin 1999’da yaptığı araştırma, obezitenin en çok İç Anadolu bölgesinde (% 25) ve en düşük oranın da Doğu Anadolu’da (% 17.2) olduğunu bulmuş. Adana ise % 43.4 ile başı çekiyor.2
2009/2010’da Satman, Türkiye’de yaptığı ulusal araştırmayla, obezitenin % 36 olduğunu bulmuş.3 Yine bu araştırmaya göre, kadınların % 44’ü ve erkeklerin % 27’si obez…
Türkiye’deki obezite rakamları Avrupa’daki ülkelerin hepsinden çok daha yüksek. Avrupa’da erkekler arasında obezite % 4 ile % 28 arasında değişirken, kadınlarda % 6.2 ile % 36.5 arasında.4 Bu rakamlar bizde sırasıyla % 27 ve % 44… Bu demektir ki, biz obezitede Avrupalı’lardan çok Amerikalı’ları andırıyoruz. Çünkü, Amerika’da 2010’da toplumun % 35.6’sı obez…
Bu istatistiklerin ışığında, okuduğum makalelerin hepsi aynı görüşte: Türkiye’de obezite artık “epidemiyolojik aciliyet”tir…5 Aciliyet denmesinin sebebi obezitenin yol açabileceği/açtığı hastalıklar. Epidemiyolojik, klinik ve deneysel çalışmaların hepsi obezitenin kardiyovasküler, tip 2 diyabet, serebrovasküler, sindirim ve solumun yolu hastalıklarına yol açabileceğini ve bunun psikososyal/ekonomik boyutları olduğunu anlatıyor.6 Ayrıca, obezite hipertansiyon, tip 2 diyabet ve dyslipidemia hastalıklarında başlıca olan bağımsız risk faktörü.7
Çocuklar ve obezite
Şunu belirtmem lazım: Verdiğim istatistikler, yetişkinlerdeki (18 veya 20 ve üzeri yaş grubu) obezite göstergelerine göre… Çocuklarda da durum pek iyi değil. Özellikle annelerin bu konuda daha dikkatli olmaları gerekiyor. Çünkü, prenatal nütrisyonel enviroman ile yetişkinlikte görülen metabolik sendroma bağlı başlıca hastalıklar (hipertansiyon, insülin direnci, diyabet) arasında bir bağlantı olduğu bulunmuştu.8
Fakat, çocukların da bir o kadar dikkatli olmaları gerekir. Maalesef, yanlış isem affedin, Türkiye’de çocuklar hakkında obezite oranlarını bulabileceğimiz sistematik ulusal bir çalışma yok. Çocuklar için İstanbul, Antalya, Ankara, Kayseri, Aydın, Elazığ, Bursa, Bolu, İzmir, Kocaeli, Samsun, Van ve Mardin’de yapılan araştırmalarda obezitenin % 1.6 ile % 10.6 arasında değişim gösterdiğini görüyoruz.9 Tabii bu varyasyonların sebebini tartışan makaleyi kaynakçada bulabilirsiniz.10 “Subject sampling”deki farklılardan olduğu iddia ediliyor…
Çocuklardaki (henüz net bilmediğimiz rakamlarda olan) obezitenin gelişimsel programlamada önemli bir faktör olduğunu, kardiovasküler hastalıklar, kısırlık, alerji, kognitif ve bipolar gibi rahatsızlıklara sebep açabileceğini biliyoruz. Ayrıca, gebelik döneminde anneye ait nütrisyon ve endokrin profilinin metabolik programlamada önemli rol oynadığı da biliniyor.11 Dergimizi okuyan doktorlarımızın referans aldığım makaleyi benden daha iyi bildiğinden eminim. Fakat, işin özü şu: Obez bebek ve çocuklar, genelde yetişkin olduklarında da obez kalıyorlar. Obezitenin çocukluktan yetişkinliğe uzanmasındaki faktörlerden en önemlileri ise ailedeki obezite yaygınlığı ve obezitenin şiddeti…
Şeker tüketimi
Evrimsel olarak şekerin elde edilmesi çok zordu. Atalarımız şekeri ancak senenin birkaç ayı meyvelerden veya baldan alıyorlardı. Tabii balın arılar tarafından korunması kullanılabilir özelliğini azaltıyordu. Fakat, son 30 yıldır ve özellikle son 10 yıldır, şeker bütün işlenmiş ürünlerin içerisinde mevcut ve bu da zaten tüketicinin seçme şansını azaltıyor. Kısacası, Nature’daki makalenin de dediği gibi “Doğa şekerin alınmasını zor kılmıştı, insanlar kolaylaştırdı.”12 Şeker tüketiminin de aynı metabolik sendromun yol açtığı hastalıklara sebebiyet verdiğini biliyoruz. Ve bazı makaleler şekerin de aynı alkol gibi regüle edilmesi taraftarı… Çünkü, uyuşturucu ve toplumsal etkileri var olduğunu söylüyor bilim…
Mesela ortalama bir Amerikalı günde 126,4 gram şeker tüketiyor…13 Bu rakam aşırı fazla… Türkiye’de aynı rakam 35,4 gram.14 Yani ortalama Türk insanı günde bir düzine küp şeker kullanıyor. Normalde Amerikan Kalp Cemiyeti günde 37,5 gramın maksimum olduğunu söylüyor.15 Tabii bu rakam kişiden kişiye göre değişiyor. Fakat, biz ülke olarak maksimumun biraz altındayız. Buna rağmen, Türkiye Amerika’ya göre, yüzdelik olarak daha obez…
Yeni bir araştırma İngiltere’de 1,700 kişinin şeker tüketimini karşılaştırdı. İki metod kullanarak: 1: Kişilerin kendi beyanatına dayalı rapor. 2: İdrardaki şeker miktarına bakarak hazırlanan rapor.16 3 yıl sonra, kişilerin BKİ’si ölçüldü. Buldukları şey şu: idrar testine dayalı olarak en çok şeker tüketen kişiler, objektif olarak en düşük şeker tüketenlere göre % 54 daha fazla kilolu olma ihtimaline sahip. Ve çoğu çalışmaları bozan şey de obezlerin genelde ne kadar şeker tükettiklerini yanlış rapor etmeleri. İlginç olan şey, en çok tükettiklerini iddia eden kişilerin en az şeker tükettiklerini iddia edenlere göre obez olma ihtimalleri % 44 daha düşük. Yani, kişilerin kendi beyanatına dayalı raporlarla düzenlenmiş çalışmaların şeker ile obezite arasında bir bağ kuramamasının insan doğasından kaynaklanan bir hata olduğunu belirtiyor bu makale.
Kısacası, konuyu da fazla uzatmadan şunları diyerek bitirelim:
Türkiye’de obezite daha ciddi şekilde araştırılmalı (ulusal ve sistematik olmalı).
Devlet şeker tüketimi hakkında halkı daha çok bilgilendirmeli ve ailelerin bu konuda çocuklarını aktiviteye ve daha bilinçli yemeye teşvik etmesi gerekir. En önemlisi devletin obezite hakkındaki araştırmalara ciddi destek sağlaması gerekir.
Bütün ürünlerde açık ve net olarak şekerin gramajının yazılması gerekir. Mesela kendi şartlarım ile yaptığım küçük bir araştırmada, yaklaşık 18 tane ambalajlı ürüne baktım (çikolata, gofret vesaire), sadece 4’ünde şeker “ŞEKER” başlığı altında gram olarak belirtilmiş…
Sağlığımızdan daha önemli bir şey yok, herkesin daha sağlıklı yaşaması dileyiğle…
Kimler normal, kilolu ve obez?
Beden Kütle İndeksi 18.5−24.9 kg/m2 olanlar normal.
BKİ’si 25−29.9 kg/m2 olanlar kilolu.
BKİ’si 30 kg/m2 ve yukarısı olanlar obez.
BKİ’mi nasıl hesaplarım?
BKİ = Vücut Ağırlığı (kg) / Boy uzunluğunun karesi (m2)
1 Yumuk, V. D. “Prevalance of Obesity in Turkey.” Obesity Reviews, October 18, 2004, 9–10.
2 Satman I, Yilmaz MT, Sengul A, Salman S, Uygur S, Bastar I, Dinccag N, Karsıdag K, Ozcan C and the TURDEP Group. Obesity Prevalence in Turkey. Turkish Congress on Endocrinology and Metabolism, Antalya, Turkey, 19–23 October, 1999. Abstract book: S‑20.
3 www.medikalakademi.com.tr/…/480-obezite-prevelans-toplum-risk. İ. Satman, F. Alagöl, B. Ömer, S. Kalaca, Y. Tütüncü, N. Çolak, H. Boztepe, S. Genç, B. Çakır, J. Tuomilehto, S. Gedik, F. Türker, B. Canbaz, N. Dinççağ, K. Karşıdağ, A. Telci, T. Yılmaz, B. Keskinkılıç, R. İmamecioğlu, N. Yardım, TURDEP-II Sonuçlarının özeti. Çalışma Grubu adına, Prof. Dr. İlhan Satman, 2010.
4 A. Berghöfer, T. Pischon, T. Reinhold, C.M. Apovian, A.M. Sharma, S.N.Willich, Obesity prevalence from a European perspective: a systematic review, BMC Public Health 8 (2008) 200.
5 Erem, Cihangir. “Prevalence of Overweight and Obesity in Turkey.” IJC Metabolic & Endocrine 8 (2015): 38–41. doi:10.1016/j.ijcme.2015.07.002
6 I.C. McMillen, J.S. Robinson, Developmental origins of the metabolic syndrome: prediction, plasticity, and programming, Physiol. Rev. 85 (2005) 571–633.
7 Q. Raza, C.M. Doak, A. Khan, M. Nicolaou, J.C. Seidell, Obesity and cardiovascular disease risk factors among the indigenous and immigrant Pakistani population: a systematic review, Obes. Facts 6 (2013) 523–535; C.J. Stein, G.A. Colditz, The epidemic of obesity, J. Clin. Endocrinol. Metab. 89 (2004) 2522–2525.
8 I.C. McMillen, J.S. Robinson, Developmental origins of the metabolic syndrome: prediction, plasticity, and programming, Physiol. Rev. 85 (2005) 571–633.
9 Erem, Cihangir. “Prevalence of Overweight and Obesity in Turkey.” IJC Metabolic & Endocrine 8 (2015): 38–41. doi:10.1016/j.ijcme.2015.07.002
10 A. Bereket, Z. Atay, Current status of childhood obesity and its associatedmorbidities in Turkey, J. Clin. Res. Pediatr. Endocrinol. 4 (2012) 1–7.
11 Erem, Cihangir. “Prevalence of Overweight and Obesity in Turkey.” IJC Metabolic & Endocrine 8 (2015): 38–41. doi:10.1016/j.ijcme.2015.07.002
12 Lustig, Robert H., Laura A. Schmidt, and Claire D. Brindis. “Public Health: The Toxic Truth about Sugar.” Nature 482, no. 7383 (2012): 27–29. doi:10.1038/482027a.
13 https://www.washingtonpost.com/news/wonk/wp/2015/02/05/where-people-around-the-world-eat-the-most-sugar-and-fat/
14 Ibid.
15 http://www.heart.org/HEARTORG/
16 Gunter GC Kuhnle, Natasha Tasevska, Marleen AH Lentjes, Julian L Griffin, Matthew A Sims, Larissa Richardson, Sue M Aspinall, Angela A Mulligan, Robert N Luben and Kay-Tee Khaw (2015). Association between sucrose intake and risk of overweight and obesity in a prospective sub-cohort of the European Prospective Investigation into Cancer in Norfolk (EPIC-Norfolk). Public Health Nutrition, 18, pp 2815–2824. doi:10.1017/S1368980015000300.
