Çifte vatandaşlık için çıkılan yolculuk: Doğum Turizmi

Ame­ri­ka Bir­le­şik Dev­let­le­ri, Kana­da, Mek­si­ka, Arjan­tin, Bre­zil­ya, Afri­ka Kıta­sın­da Lesot­ho ve Tan­zan­ya, Asya Pasi­fik Böl­ge­sin­de Fiji, Pakis­tan ve Tuva­lu gibi ülke­ler, ana­ya­sa ve vatan­daş­lık yasa­la­rın­da­ki doğum yeri (top­rak esa­sı – ius soli) esa­sı­na bina­en ken­di haki­mi­yet saha­la­rın­da dün­ya­ya gelen her­ke­se doğum anın­dan iti­ba­ren vatan­daş­lık bah­şet­mek­te­dir. Bu ülke­ler ara­sın­da en popü­ler des­ti­nas­yon hiç şüp­he­siz ABD ve Kanada’dır. ABD Göç Araş­tır­ma Merkezi’nin yap­mış oldu­ğu bir araş­tır­ma­ya göre, turis­tik vize ile ülke­ye giriş yapan 40 bin hami­le kadın ülke­de doğum yap­mış­tır. Bunun zin­cir­le­me etki­si bulun­mak­ta­dır; ABD’de ika­met etme­yen, bel­ki de sade­ce o ülke­de doğ­muş olma ger­çe­ği­nin dışın­da o ülke ile hiç­bir bağ­lan­tı­sı olma­yan 40 bin ABD vatan­da­şı ve bu kişi­le­re bağ­lı ola­rak gre­en card veya ABD vatan­daş­lı­ğı­nı kazan­ma imka­nı olan 80 bin ebe­veyn ve bel­ki de 160 binin üze­rin­de kar­deş, kar­deş eşle­ri ve çocuk­la­rı ABD vatan­daş­lı­ğı­nı kaza­na­bil­mek­te­dir. Seç­me-seçil­me, dip­lo­ma­tik hima­ye, dün­ya­nın en pres­tij­li pasa­por­tu­na sahip olmak ama­cıy­la her geçen gün sayı­la­rı daha da artan baş­ta Çin Halk Cum­hu­ri­ye­ti vatan­daş­la­rı olmak üze­re, Tay­van, Mek­si­ka ve Türk vatan­da­şı kadın doğum turiz­mi (birth tourism veya mater­nity tourism) diye adlan­dı­rı­lan serü­ve­ne atıl­mış­tır. Hali­ha­zır­da ula­şım, konak­la­ma ve doğum için gerek­li tüm tıb­bi orga­ni­zas­yo­nu yeri­ne geti­ren pek çok yer­li veya yaban­cı men­şe­li şir­ket bulun­mak­ta­dır. Bunun için ara­ma moto­ru­na ABD’de doğum” veya Kanada’da doğum” yaz­mak yeter­li olacaktır.

***

ABD’de doğum yap­ma­nın avan­taj­la­rı ara­sın­da; 21 yaşı­nı tamam­la­yan doğum­la ABD vatan­da­şı olan her­ke­sin yaban­cı ülke vatan­da­şı olan ebe­veyn­le­ri­ne ve kar­deş­le­ri­ne ABD vatan­daş­lı­ğı veya ika­met izni­nin veril­me­si bakı­mın­dan spon­sor ola­bil­me­si, ABD’de eği­tim ücret­le­rin­de indi­rim, burs veya eği­tim kre­di­si ola­nak­la­rı, Türkiye’de eği­tim açı­sın­dan bazı özel okul­la­ra sınav­sız kayıt imka­nı veya yaban­cı öğren­ci sta­tü­sün­den yarar­lan­ma imka­nı, bedel­li asker­lik imkan­la­rı sayıl­mak­ta­dır. Bu iddi­ala­rın bir kıs­mı doğ­ru­dur. ABD top­rak­la­rın­da hat­ta ABD hava saha­sın­da dün­ya­ya gelen her­kes ABD vatan­daş­lı­ğı­nı kazan­mak­ta­dır. Doğum­la ABD vatan­daş­lı­ğı­nı kaza­nan­lar 21 yaşı­na gel­dik­le­rin­de ana-baba ve kar­deş­le­ri­ne spon­sor ola­bil­mek­te­dir­ler. ABD vatan­daş­la­rın 174’ün üze­rin­de ülke­ye vize­siz seya­hat ede­bil­me­si de günü­müz­de seya­hat özgür­lü­ğü için çok önem­li bir kolay­lık ola­rak kabul edil­mek­te­dir. Buna kar­şı­lık ABD’de eği­tim avan­taj­la­rı açı­sın­dan daha net bil­gi pay­la­şıl­ma­lı­dır. ABD’de eği­tim ücre­ti avan­ta­jı, ABD’de ika­met edi­len eya­let içi üni­ver­si­te­ye kayıt halin­de mev­cut­tur. ABD vatan­da­şı bir kişi­nin ika­met etti­ği eya­let dışın­da bulu­nan bir üni­ver­si­te­ye öde­ye­ce­ği ücret ile ulus­la­ra­ra­sı öğren­ci­nin öde­ye­ce­ği ücret nere­dey­se aynı mik­tar­lar­da oldu­ğu söy­le­ne­bi­lir. Ayrı­ca ABD’de ika­met etme­yen ABD vatan­da­şı bir öğren­ci­nin eği­tim mas­raf­la­rı­nı, ücret­le­ri ve yaşa­ma har­ca­ma­la­rı­nı kar­şı­la­ma­sı için öne­ri­len her tür­lü para, borç ve oku/çalış prog­ra­mı ola­rak anı­lan mali yar­dım (finan­ci­al aid) ulus­la­ra­ra­sı öğren­ci kadar zor oldu­ğu ifa­de edilmektedir.

***

Türkiye’de ika­met eden Türk/ABD vatan­daş­lı­ğı­na sahip olan çocuk­la­rın eği­tim avan­ta­jı bulun­du­ğu da söy­le­ne­mez. Zira 5580 sayı­lı Özel Öğre­tim Kurum­la­rı Kanunu’na göre Bakan­lar Kuru­lu kara­rıy­la açı­lan ulus­la­ra­ra­sı okul­lar (Inter­na­ti­onal Scho­ol) da yal­nız­ca yaban­cı çocuk­lar eği­tim ala­bi­lir­ler. Vatan­daş­lık­la­rın­dan biri Türk vatan­da­şı olan çif­te vatan­daş çocuk­la­rın bu okul­la­ra kay­de­dil­me­le­ri müm­kün değil­dir. Çif­te vatan­daş­lı­ğa sahip olan kişi­le­rin yük­sek öğre­tim kurum­la­rın­da yaban­cı öğren­ci sta­tü­sün­den sına­va gir­me­le­ri de müm­kün değil­dir. Şöy­le ki; yük­sek öğre­tim kuru­lu mev­zu­atı­na göre yaban­cı öğren­ci sta­tü­sün­de kabul edi­le­bil­mek, doğum­la kaza­nı­lan Türk vatan­daş­lı­ğın­dan çık­ma izni ala­rak ayrıl­mış olma şar­tı­na bağ­lan­mış­tır. Bu durum­da örne­ğin hem ABD hem Türk vatan­daş­lı­ğı­na sahip bir kişi­nin, yurt dışın­dan öğren­ci sta­tü­sün­de baş­vu­ra­bil­me­si için Türk vatan­daş­lı­ğın­dan çık­ma­sı gerek­mek­te­dir. Bunun dışın­da çif­te vatan­daş­lık duru­mu, asker­lik hiz­me­tin­den muafi­ye­ti gerek­tir­me­mek­te­dir. ABD veya Kana­da gibi asker­lik mükel­le­fi­ye­ti bulun­ma­yan ülke­ler­de yapı­lan asker­lik hiz­me­ti, Türkiye’de asker­lik yüküm­lü­lü­ğün­den sayıl­maz. Diğer bir ifa­dey­le, Dışiş­le­ri ve İçişl­eri Bakan­lık­la­rı­nın uygun görü­şü alı­na­rak Mil­li Savun­ma Bakan­lı­ğın­ca belir­le­nen asker­lik hiz­met­le­ri­nin kabul edi­le­ce­ği ülke­ler lis­te­sin­de ABD ve Kana­da yer almamaktadır.

***

ABD vatan­da­şı olma­nın en önem­li deza­van­ta­jı, ABD’nin ver­gi­len­dir­me reji­mi­dir. ABD yasa­la­rı­na göre her ABD vatan­da­şı, ister yurt için­de ister yurt dışın­da ika­met etsin, ver­gi mükel­le­fi kabul edil­mek­te­dir. ABD vatan­da­şı ger­çek kişi­ler ve bu kişi­le­rin belir­li oran­da sahip olduk­la­rı şir­ket­le­rin yurt dışın­da finan­sal var­lık­la­rı­nı kayıt altı­na almak ama­cıy­la 2010 yılın­da ABD Mali­ye Bakan­lı­ğı tara­fın­dan yürür­lü­ğe konul­muş olan Yaban­cı Hesap­lar Ver­gi Mev­zu­atı­na Uyum Kanu­nu” (Fore­ign Acco­unt Tax Comp­li­an­ce Act – FAT­CA) son zaman­lar­da yüz­ler­ce yaban­cı ülke­de yaşa­yan ABD vatan­da­şı­nın vatan­daş­lık­tan çık­ma­sı­na sebep ola­rak gös­te­ril­mek­te­dir. Yeni Ver­gi Kanu­nun­dan etki­le­nen tah­mi­nen altı ile yedi mil­yon insan artık ABD Gelir İdar­esi (IRS)’de ver­gi numa­ra­sı ala­rak ver­gi beyan­na­me­sin­de bulun­mak zorun­da­dır. Ban­ka­lar yasal ola­rak ilgi­li veri­le­ri ilet­mek­le yüküm­lü tutul­muş­lar­dır. FATCA’nın yürür­lü­ğe gir­me­si ile bir­lik­te dün­ya üze­rin­de 77.000 Finans kuru­mu Ame­ri­kan Ver­gi Daire­si­nin ser­best çalı­şa­nı ola­rak görev yapmaktadır.

***

Tür­ki­ye Cum­hu­ri­ye­ti Hükü­me­ti ile ABD Hükü­me­ti ara­sın­da Geniş­le­til­miş Bil­gi Deği­şi­mi Yoluy­la Ulus­la­ra­ra­sı Ver­gi Uyu­mu­nun Artı­rıl­ma­sı Anlaş­ma­sı” 29 Tem­muz 2015 tari­hin­de imza­lan­mış­tır. Türkiye’de faali­yet gös­te­ren finans kuru­luş­la­rı (sigor­ta şir­ket­le­ri; mev­du­at kuru­luş­la­rı; yatı­rım kuru­luş­la­rı; sak­la­ma kuru­luş­la­rı) FAT­CA rapor­la­ma­sı yap­mak için sis­tem­le­ri­ni ıslah etmek duru­mun­da kal­mış­lar­dır. Bun­dan böy­le, ABD ger­çek veya tüzel kişi­si­ne ait bir mev­du­at hesa­bı­na öde­nen veya ala­cak kay­de­di­len faizin brüt tuta­rı ABD’ye bil­di­ril­me­li­dir. Rapor­la­ma yapı­la­cak hesap­lar, 30 Hazi­ran 2014 tari­hi iti­ba­riy­le ABD ger­çek kişi­le­ri açı­sın­dan 50.000 ABD, ABD şir­ket­le­ri için 250.000 ABD ve üze­ri baki­ye veren hesaplardır.

***

Son söz; çok vatan­daş­lık dün­ya gene­lin­de arzu edi­len bir sta­tü­dür. Bunun için zaman, para ve bazı risk­ler göze alın­mak­ta­dır. Bu serü­ve­nin huku­ki risk­le­ri­ni ber­ta­raf etmek tümüy­le müm­kün olma­sa da, bazı önlem­ler alı­na­bi­lir. Önce­lik­le vize baş­vu­ru­sun­da yan­lış bil­gi veril­me­me­li, aksi tak­dir­de vize dolan­dı­rı­cı­lı­ğı gerek­çe­siy­le sınır­dan geri çev­ril­me veya sınır dışı edil­me ile kar­şı kar­şı­ya kalı­na­bi­lir. Gebe­lik taki­bi, doğum ve/veya son­ra­sın­da anne veya çocuk, has­ta­ne veya hekim hata­sın­dan kay­nak­la­nan taz­mi­nat talep­le­ri­ni içe­ren dava­lar ter­ci­hen doğu­mun ger­çek­leş­ti­ği, yani tıb­bi müda­ha­le­nin yapıl­dı­ğı ülke­ler­de açıl­ma­sı gerek­ti­ği, avu­kat­lık ücret­le­ri­nin de olduk­ça yük­sek oldu­ğu­nun bilin­me­si gerekmektedir.

***

Ayrı­ca, vatan­daş­lık sade­ce hak temel­li ola­rak değer­len­di­ri­le­mez. ABD örne­ğin­de oldu­ğu gibi, vatan­daş­lık esa­sı­na bağ­lı ver­gi mükel­le­fi­ye­ti gibi bazı sorum­lu­luk­lar ihma­le gelmez.

İlgili Haberler

Leave a Comment