Alzheimer Hasta ve Hasta Yakınları Pandemiden Olumsuz Etkilendi

Abdi İbr­ah­im ve Tür­ki­ye Alz­he­imer Der­ne­ği, 21 Eylül Dün­ya Alz­he­imer Günü’nde COVID-19 sal­gı­nı nede­niy­le evin­de kalan ancak teda­vi­le­ri­nin aksa­ma­ma­sı gere­ken Alz­he­imer has­ta­la­rı­na dik­kat çeki­yor. Alz­he­imer has­ta­la­rı­nın büyük bir çoğun­lu­ğu ile­ri yaş gru­bun­da oldu­ğun­dan yük­sek risk gru­bun­da yer alı­yor ve bu has­ta­lar­da koro­na­vi­rüs daha ağır veya ölüm­cül sey­re­de­bi­li­yor. Pan­de­mi süre­cin­de ide­al şekil­de sağ­lık hiz­me­ti ala­ma­yan ve devam­lı evde kalan has­ta­la­rın sağ­lık sorun­la­rı artar­ken, has­ta yakın­la­rı da ağır bir kay­gı yaşıyor.

Çağı­mı­zın en önem­li has­ta­lık­la­rın­dan biri olan Alz­he­imer, yaş­lı­lar­da sık görü­len has­ta­lık­la­rın başın­da geli­yor. Artan yaş­lı nüfus­la bir­lik­te Alz­he­imer ve diğer demans has­ta­la­rı­nın sayı­sın­da da artış göz­lem­le­ni­yor. Türkiye’de 7,5 mil­yo­nun üze­rin­de 65 yaş ve üze­ri nüfus bulunuyor.

Tür­ki­ye Alz­he­imer Der­ne­ği, Abdi İbrahim’in koşul­suz des­te­ğiy­le, Alz­he­imer ve demans­tan korun­ma yön­tem­le­ri ve has­ta­la­rın bakı­mı konu­sun­da top­lu­mun bilinç­len­di­ril­me­si ve bu has­ta­lı­ğa yaka­lan­mış kişi ve aile­le­rin yaşam kali­te­si­nin artır­ma­sı ama­cıy­la yap­tı­ğı çalış­ma­la­rı, pan­de­mi süre­cin­de onli­ne plat­for­ma taşı­dı. Mart ayı iti­ba­riy­le ülke­miz­de de görül­me­ye baş­la­nan koro­na­vi­rüs sal­gı­nı­nın Alz­he­imer has­ta­la­rı ve yakın­la­rı­nın haya­tı­na olum­suz etki etti­ği­ni söy­le­yen Tür­ki­ye Alz­he­imer Der­ne­ği Baş­ka­nı Prof. Dr. Haş­met Hana­ğa­sı ​“Der­nek ola­rak, pan­de­mi döne­min­de büyük zor­luk yaşa­yan has­ta ve has­ta yakın­la­rı­nın yanın­da yer ala­rak, bil­gi­len­dir­me ve des­tek çalış­ma­la­rı yürüt­tük. Her sene yapı­lan Alz­he­imer Kong­re­mi­zi de sanal plat­for­ma taşı­ya­rak, has­ta ve yakın­la­rı­nın bu ola­ğan dışı döne­me özgü sorun­la­rı­nı ele aldık” dedi.

Alz­he­imer has­ta­la­rın­da koro­na­vi­rüs daha ağır veya ölüm­cül seyredebiliyor

COVID-19 pan­de­mi­sin­den, tüm top­lum ile bir­lik­te demans has­ta­la­rı­nın da olum­suz etki­len­di­ği­ne dik­kat çeken Prof.Dr.Başar Bil­giç, ​“Demans has­ta­lık­la­rı COVID-19 enfek­si­yo­nu­na yaka­lan­ma konu­sun­da biyo­lo­jik ola­rak bir risk yarat­ma­sa da büyük bir çoğun­lu­ğu ile­ri yaş gru­bun­da olan bu has­ta­lar, pan­de­mi­den en faz­la etki­le­ne­bi­lecek kişi­ler. Bu has­ta­lar yaşa­dık­la­rı zihin­sel sorun­lar nede­niy­le hij­yen­le­ri­ni tam ola­rak sağ­la­ya­ma­dık­la­rı, mas­ke tak­ma­da ve sos­yal mesa­fe­yi koru­ma­da sorun yaşa­dık­la­rı için koro­na­vi­rü­se yaka­lan­ma risk­le­ri daha yük­sek. Demans has­ta­la­rı­nın bir­ço­ğun­da hiper­tan­si­yon, kro­nik akci­ğer has­ta­lık­la­rı, kalp-damar has­ta­lık­la­rı ve bes­len­me sorun­la­rı görül­dü­ğün­den has­ta­lı­ğa yaka­lan­dık­la­rın­da enfek­si­yon daha ağır veya ölüm­cül sey­re­de­bi­li­yor” dedi.

Pan­de­mi şart­la­rı­nın yarat­tı­ğı diğer bir soru­nun da demans has­ta­la­rı­nın sağ­lık sis­te­mi­ne ula­şı­mın­da yaşan­dı­ğı­nı belir­ten Bil­giç, sağ­lık sis­te­min­de­ki kay­nak­la­rın yoğun ola­rak pan­de­mi ile müca­de­le­ye kay­dı­rıl­ma­sı, has­ta­ne­le­re ula­şım­da yaşa­nan sorun­lar, has­ta­ne­ler­de­ki enfek­si­yon ris­ki ve yaş­lı­la­ra uygu­la­nan kısıt­la­ma­lar gibi neden­ler­den dola­yı demans has­ta­la­rı­nın ide­al sağ­lık hiz­me­ti ala­ma­dı­ğı­na dik­kat çekti.

Prof. Dr. Başar Bil­giç ​“Demans, baş­ta bel­lek olmak üze­re zihin­sel ve sos­yal yete­nek­le­rin kişi­nin gün­lük yaşam akti­vi­te­le­ri­ni etki­le­yecek dere­ce­de yıkıl­ma­sı­dır. Demans, yavaş seyir­li bir has­ta­lık oldu­ğun­dan öte­le­nen ilk baş­vu­ru­lar nede­niy­le yeni tanı konan demans has­ta­la­rı­nın ora­nı düşü­şe geç­miş durum­da. Oysa demans ala­nın­da­ki mev­cut teda­vi­le­rin bir kıs­mı erken tanı konul­ma­sı halin­de işe yarar teda­vi­ler­dir ve maale­sef bu dönem­de bir­çok has­ta bu teda­vi­ler­den mah­rum kal­dı. Bunun yanı sıra has­ta­lar için öne­ri­len egzer­siz­ler, fiz­yo­te­ra­pi, sağ­lık­lı bes­len­me, sos­yal­leş­me gibi faali­yet­ler de sek­te­ye uğra­dı. Özel­lik­le kısıt­la­ma uygu­la­nan dönem­ler­de bir­çok has­ta devam­lı evde kal­mak­tan dola­yı hır­çın dav­ra­nış­lar ser­gi­le­di ve bu dav­ra­nış­lar hem has­ta­lar hem de yakın­la­rı için cid­di sıkın­tı ve trav­ma­la­ra yol açtı. Huzu­rev­le­ri ve bakı­mev­le­rin­de de ola­ğa­nüs­tü şart­lar haya­ta geçi­ril­di. Huzu­re­vi sakin­le­ri için­de enfek­si­yo­na yaka­lan­ma ve has­ta­lık süre­ci­ni yaşa­ma, ülke­miz­de Batı ülke­le­ri kadar kuv­vet­li yaşan­ma­sa da demans has­ta­la­rı­nı nega­tif ola­rak etki­len­di. Bazı huzu­rev­le­rin­de ziya­ret­ler kısıt­lan­dı, bazı huzu­rev­le­ri ve gün­düz yaşa­mev­le­ri de faali­yet­le­ri­ne ara ver­mek zorun­da kal­dı. Tüm bun­lar demans has­ta­la­rı­nın hali­ha­zır­da ide­al ola­ma­yan bakım süreç­le­ri­ni daha da olum­suz yön­de etki­le­di” şek­lin­de konuştu.

Prof. Dr. Başar Bil­giç, pan­de­mi süre­cin­de top­lum­da­ki birey­le­rin sağ­lık sis­te­mi­ne ulaş­ma­da sorun­lar yaşa­ma­sı­nın demans için risk fak­tö­rü olan kro­nik kalp-damar has­ta­lık­la­rı, diya­bet, gör­me ve işit­me sorun­la­rı­nı doğur­du­ğu­nu belirtti.

Pan­de­mi süre­cin­de has­ta yakın­la­rı­nın yükü daha da arttı

Pan­de­mi süre­cin­de has­ta yakın­la­rı­nın yük­le­ri­nin daha da art­tı­ğı­nı belir­ten Prof. Dr. Işın Baral Kulak­sı­zoğ­lu ise, has­ta yakın­la­rın­da dep­res­yon ve kay­gı bozuk­luk­la­rı­nın art­tı­ğı­nı ve tüken­miş­lik send­ro­mu içi­ne düşen­le­rin sayı­sın­da artış yaşan­dı­ğı­nı söy­le­di. Kulak­sı­zoğ­lu, ​“Bazı aile­ler, has­ta ziya­re­ti konu­sun­da­ki kısıt­la­ma­lar nede­niy­le yakın­la­rı­nı göre­me­di­ği için cid­di duy­gu­sal sıkın­tı­lar yaşa­dı. Has­ta­ya doğ­ru­dan bakan aile birey­le­ri ise hem ken­di­le­ri­ni koru­mak hem has­ta­sı­na koro­na­vi­rüs taşı­ma­ma gay­re­ti için­de oldu. Dışa­rı çıka­ma­yan has­ta­la­rıy­la haf­ta­lar­ca aynı evin için­de onla­rı meş­gul etmek, fizik­sel ola­rak hare­ket­li tut­mak, bes­le­mek ve ihti­yaç­la­rı­nı gider­mek için çır­pı­nan­la­rın yük­le­ri daha da artır­dı. COVID-19 kay­gı­sı ile pek faz­la dış yar­dım da ala­ma­dı­lar. İzol­asy­on süre­cin­de has­ta­la­rı­mız­da zihin­sel bozul­ma­da hız­lı bir artış görü­lür­ken, bunun yanı sıra dep­res­yon­da artış, uyku bozuk­luk­la­rı, hayal gör­me, doğ­ru olma­yan fikir­le­re kapıl­ma, huzur­suz­luk ve öfke nöbet­le­ri de sık­lık­la yaşan­dı. Bu durum, has­ta yakın­la­rı­nın yaşan­tı­la­rı­nı olduk­ça zor­laş­tır­dı” dedi.

Hedef, 2050 yılın­da 10 mil­yon­dan faz­la kişi­nin deman­sa yakalanmaması

Tür­ki­ye Alz­he­imer Der­ne­ği Baş­ka­nı Prof. Dr. Haş­met Hana­ğa­sı, dün­ya­nın en eski ve en iyi bili­nen tıp yayın­la­rın­dan Lan­cet der­gi­si­nin ​‘Deman­sı Önle­me, Giri­şim ve Bakım için kuru­lan Ulus­la­ra­ra­sı Komis­yo­nu’ tara­fın­dan çok yakın­da gün­cel­le­nen bir çalış­ma hak­kın­da detay­lı bil­gi pay­laş­tı. Hana­ğa­sı, ​“Tem­muz ayın­da Alz­he­imer Der­ne­ği Ulus­la­ra­ra­sı Kon­fe­ran­sın­da duyu­ru­lan bu çalış­ma­da komis­yon, demans­la­rın yak­la­şık yüz­de 40’nın önle­ne­bi­le­ce­ği­ni veya gecik­ti­ri­le­bi­le­ce­ği­ni bil­dir­di. Uzman 28 kişi­nin kat­kı­sıy­la yapı­lan araş­tır­ma­da, komis­yon daha önce tar­tı­şı­lan risk fak­tör­le­ri­ne ek ola­rak alkol kul­la­nı­mı, trav­ma­tik beyin hasa­rı ve hava kir­li­li­ği­ni de demans risk fak­tör­le­ri ara­sı­na dahil etti. Yeni bir model­le­me algo­rit­ma­sı ile yapı­lan bu çalış­ma­da yazar­lar, demans has­ta­lık­la­rı­nın yüz­de 60 ora­nın­da değiş­ti­ri­le­me­yen risk fak­tör­le­rin­den, yüz­de 40 ora­nın­da değiş­ti­ri­le­bi­lir risk fak­tör­le­rin­den kay­nak­lan­dı­ğı­nı belirt­ti” dedi.

Yapı­lan çalış­ma­ya göre, erken yaş­ta (45 yaş önce­si) eği­ti­min az olma­sı, orta yaş­ta (45−64 yaş ara­sı) hiper­tan­si­yon, obe­zi­te, işit­me kay­bı, trav­ma­tik beyin hasa­rı ve alkol, ile­ri yaş­ta ise (65 yaş son­ra­sı) dep­res­yon, diya­bet, fizik­sel hare­ket­siz­lik, siga­ra içme, sos­yal izo­las­yon ve hava kir­li­li­ği gibi fak­tör­ler, yaş grup­la­rı­na eşlik eden değiş­ti­ri­le­bi­len risk fak­tör­le­ri ara­sın­da yer alıyor.

Çalış­ma­da, risk fak­tör­le­ri­nin azal­tıl­ma­sı­nın öne­mi­nin vur­gu­lan­dı­ğı­nı belir­ten Prof. Dr. Haş­met Hana­ğa­sı, son yıl­lar­da değiş­ti­ri­le­bi­len risk fak­tör­le­ri­ne yöne­lik ted­bir­ler alan bazı Batı top­lum­la­rın­da demans sık­lı­ğı­nın azal­dı­ğı­na dik­kat çek­ti. Buna göre, deman­sı gecik­tir­me­ye yöne­lik giri­şim­le­rin haya­ta geçi­ril­me­si ile 2050 yılın­da 10 mil­yon­dan faz­la kişi­nin demans has­ta­lık­la­rı­na yaka­lan­ma­ma­sı hedefleniyor.

Alz­he­imer has­ta­lı­ğın­da yeni tedaviler

Alz­he­imer has­ta­lı­ğın­da dün­ya çapın­da yeni teda­vi­le­rin geliş­ti­ril­mek­te oldu­ğu­nu belir­ten Prof. Haş­met Hana­ğa­sı, ​“Son bir yıl için­de 2 yeni teda­vi ola­sı­lı­ğı Alz­he­imer has­ta­lı­ğı için gün­de­mi­mi­ze gir­di. Bun­lar, Çin ve Ame­ri­ka köken­li bu yeni teda­vi ola­sı­lık­la­rı henüz onay alma­mış mole­kül­ler­dir. Bu mole­kül­le­rin Alz­he­imer has­ta­lı­ğın­da kul­la­nı­la­bil­me­si için yeni çalış­ma­la­ra ve ulus­la­ra­ra­sı ruh­sat makam­la­rı­nın ona­yı­na gerek var­dır. Mole­kül­le­rin ulus­la­ra­ra­sı plat­form­da ruh­sat alıp ala­ma­ya­ca­ğı yakın bir gele­cek­te bel­li ola­cak­tır.” şek­lin­de bil­gi verdi.

Alz­he­imer has­ta­la­rı­nın haya­tı­nı kolay­laş­tı­ran mobil uygu­la­ma; ​“Alzheimer’in Sesi”

 Tele tıp ve uzak­tan tıb­bi takip konu­la­rı­nın önem kazan­dı­ğı günü­müz­de Abdi İbr­ah­im, COVID-19 sal­gı­nı süre­cin­de evin­den çıka­ma­yan Alz­he­imer has­ta ve has­ta yakın­la­rı­nın haya­tı­nı kolay­laş­tır­mak için ​“Alzheimer’in Sesi” mobil uygu­la­ma­sı­nı geliş­tir­di. Tür­ki­ye Alz­he­imer Derneği’nde yer alan hekim­le­rin de hazır­lan­ma­sın­da kat­kı­da bulun­du­ğu Alzheimer’in Sesi uygu­la­ma­sın­da, Alz­he­imer has­ta­la­rı ile ilgi­li yaşa­ma dair güven­lik, kişi­sel bakım, bes­len­me, uyku düze­ni ve risk fak­tör­le­ri gibi çok önem­li içe­rik­ler yer alı­yor. Has­ta­lık­la ilgi­li merak edi­len soru­lar vide­olar­la yanıtlanıyor.

yonetici

See aut­ho­r­’s posts