Akut Rinosinüzitler

Doç. Dr. Zey­nep Yez­dan FIRAT
Memo­ri­al Ata­şe­hir Has­ta­ne­si Kulak Burun Boğaz Bölümü

Burun boş­lu­ğu muko­za­sı­nın ve çev­re­sin­de­ki sinüs deni­len hava­lı boş­luk­la­rın enfek­si­yo­nu­dur. Rinit; burun muko­za­sı­nın imf­la­mas­yo­nu­dur. Akut rinit tek başı­na ola­bi­lir, bu enfek­si­yo­na para­na­zal sinüs­ler de eklen­miş­se akut rino­si­nü­zit­ten bah­se­di­lir, ancak akut sinü­zit tek başı­na ola­maz, mut­la­ka kli­ni­ğe rinit eşlik eder.

Rino­si­nü­zit Tanısı
Kli­nik­te rino­si­nü­zit­ten şüp­he­len­di­ği­miz bir has­ta­da şun­la­rı bir­bi­rin­den ayırt etmek zor ola­bi­lir: viral rinit, aler­jik rinit, ade­no­idit ve rino­si­nü­zit. Bu durum­da has­ta­nın yaşı, ila­ve semp­tom­la­rı, hika­ye­si önem kazan­mak­ta­dır. Akut rino­si­nü­zit tanı­sın­da majör ve minör semp­tom­lar­dan yarar­la­nı­lır. 2 majör semp­tom var­lı­ğı + 1 minör semp­tom var­lı­ğı tanı koy­du­ru­cu­dur. Sinü­zi­tin majör kri­ter­le­ri; öksü­rük, pos­te­ri­or geniz akın­tı­sı, ante­ri­or pürü­lan akın­tı­dır. Minör kri­ter­le­ri ise baş ağrı­sı, ateş, ağız koku­su, peri­or­bi­tal ödem, diş ağrı­sı, kulak ağrı­sı, orbi­tal ağrıdır.

Rino­si­nü­zit Sınıflaması
Yakın­ma­lar 4 haf­ta­dan kısa bir süre­dir var­sa akut rino­si­nü­zit, 4–12 haf­ta ara­sın­da veya kaba­ca 3 aylık bir süre­de var­sa kro­nik rino­si­nü­zit deni­lir. Son 1 yıl­da 3 veya daha faz­la atak oluş­muş­sa rekür­ren rino­si­nü­zit­ten bah­se­di­lir. Kro­nik rino­si­nü­zit­ler polip­li veya polip­siz şek­lin­de ayrı­lır. Polip­siz kro­nik rino­si­nü­zit­te muko­zal kalın­laş­ma, gob­let hüc­re­le­rin­de artış, sube­pi­tel­yal ödem ve belir­gin fib­ro­zis izle­nir­ken, polip­li kro­nik rino­si­nü­zit­ler­de belir­gin epi­tel­yal hasar, belir­gin stro­mal ödem, damar ve gland­lar­da azal­ma, eozi­no­fi­lik imf­la­mas­yon izle­nir. Akut rino­si­nü­zit­ler çocuk­lar­da %20–35 ora­nın­da ste­ril­dir. %25–30 s.pnömonia, %15–20 h.influenza, %15–20 m.kataralis ve %2–5 ora­nın­da ana­erob­lar tara­fın­dan olu­şur. Eriş­kin­de isen sık %20–45 ora­nın­da s.pnömonia, %20–35 h.influenza ve %1–10 m.kataralis ile olu­şur. Bu neden­le çocuk­lar­da sık­lık­la anti­bi­yo­tik­siz teda­vi edil­me­ye çalı­şı­lır­ken, eriş­kin­de sık­lık­la anti­bi­yo­tik gerek­mek­te­dir. Kro­nik ya da rekür­ren rino­si­nü­zit­ler ise %25–80 ora­nın­da koagü­laz (-) safi­lo­kok­lar ile olu­şur daha az sık­lık­la staf aure­us, ana­erob­lar etken ola­bi­lir, bu neden­le daha geniş spekt­rum­lu anti­bi­yo­tik­ler­le teda­vi edilmelidir.

Kim­ler­de Rino­si­nü­zit İzlenir?
Çocuk­lar­da doğum­la bir­lik­te etmo­id ve mak­si­ler sinüs­ler var­dır, 7 yaş civa­rın­da fron­tal sinüs oluş­ma­ya baş­lar, sfe­no­id sinüs ise 20’li yaş­lar­da geli­şir. Bu neden­le 7 yaş altı çocuk­lar­da mak­si­ler ve etmo­id hüc­re­ler­de pato­lo­ji izle­nir. Water’s gra­fi­si­nin spe­si­fi­te­si ve sen­si­ti­vi­te­si %50 civa­rın­da­dır, bil­gi­sa­yar­lı tomog­ra­fi ise bu yaş için faz­la inva­zif bir tet­kik ola­cak­tır. O neden­le çocuk­lar­da tanı­nın kli­nik­le koyul­ma­sı önemlidir.
Çocuk­lar­da ve eriş­kin­de ben­zer pato­jen ajan sorum­lu­dur. %40 ora­nın­da s.pnömonia, %30 h.influenza ve % 30 m. kata­ra­lis etken ajan ola­rak izle­nir. Eti­yo­pa­to­ge­nez­de 3 şey sorum­lu­dur: Para­na­zal sinüs­ler­de osti­um kapa­lı­lı­ğı, muko­si­li­er kli­rens­te bozul­ma ve mukus sek­res­yon­da bozuk­luk. Teda­vi­de bu neden­le­rin düzel­til­me­si önem kazanmaktadır.

Rino­si­nü­zit Nedenleri
Rino­si­nü­zit, sinüs­le­rin açık­lı­ğı­nı oluş­tu­ran yer­ler­de; osti­um muko­za­sın­da ödem geliş­me­si ve sonu­cun­da sinüs için­de imf­la­mas­yon geliş­me­si ile orta­ya çıkar. Buna en sık neden enfek­si­yöz neden­ler­dir. Diğer üst solu­num yolu enfek­si­yon­la­rı, aler­ji diş enfek­si­yon­la­rı rino­si­nü­zi­te neden olur. Top­lum­da en sık ise burun için­de­ki meka­nik tıka­nık­lı­ğa neden olan prob­lem­le­re ikin­cil rino­si­nü­zit izlen­mek­te­dir. Bun­lar; sep­tal devi­as­yon, kon­ka hipert­ro­fi­si, nazal trav­ma­lar, ade­no­id hipert­ro­fi, nazal poli­po­zis, yaban­cı cisim, nazo­gast­rik son­da takıl­ma­sı, kon­ka anor­mal­lik­le­ri, nazal pasaj­da yer işgal eden tümör­ler ola­rak sayı­la­bi­lir. Ayrı­ca rino­si­nü­zit bazı sis­te­mik has­ta­lık­la­rın bul­gu­su ola­rak orta­ya çıka­bi­lir: hipo­ti­ro­idi, gebe­lik rini­ti, immün yet­mez­lik­le giden has­ta­lık­lar (HIV gibi), immo­til sil send­ro­mu, sili­er diki­ne­zi send­ro­mu, kis­tik fib­ro­zis gibi. Ayrı­ca kul­la­nı­lan bazı kim­ya­sal irri­tan­lar ve ilaç­lar da rino­si­nü­zi­te neden olmak­ta­dır. Bu anlam­da has­ta­lar­da oral kont­ra­sep­tif var­lı­ğı, anti­hi­per­tan­sif ilaç­lar, koka­in kul­la­nı­mı, aspi­rin kul­la­nı­mı, siga­ra veya siga­ra duma­nı var­lı­ğı, gebe­lik olup olma­dı­ğı, çev­re kir­li­li­ği, tok­sik irri­tan­lar sor­gu­lan­ma­lı­dır. Ayrı­ca devam­lı kul­la­nı­lan topi­kal etki­li burun sprey­le­ri de 3–4 gün­den faz­la kul­la­nıl­ma­ma­lı­dır, rino­si­nü­zit tab­lo­suy­la karşılaşılır.
Akut rino­si­nü­zit­ler genel­de enfek­si­yöz neden­ler­le, kro­nik rino­si­nü­zit­ler diğer tüm neden­ler­le görü­le­bil­mek­te­dir. Akut ya da kro­nik tüm rino­si­nü­zit­ler­de nazal akın­tı, nazal kon­jes­yon, baş ağrı­sı dol­gun­luk, hipos­mi veya anos­mi, hipo­na­zal konuş­ma eşlik eder. Hiç bak­te­ri­yel enfek­si­yon olma­dan da rino­si­nü­zit izle­ne­bi­lir. Kalı­cı enfek­si­yo­na neden olan bir kay­na­ğın var­lı­ğı dışın­da aler­ji, immun has­ta­lık­lar, nazal polip­le­rin var­lı­ğı, eozi­no­fi­li­ye neden olan man­tar olma­sı, aspi­rin sen­si­ti­vi­te­si, oto­nom sinir sis­te­min­de çalış­ma bozuk­lu­ğu, gast­ro­öse­fa­gi­al ref­lü, farin­go­la­rin­ge­al ref­lü, muko­si­li­er hare­ket bozuk­lu­ğu yapan has­ta­lık­lar rino­si­nü­zit kli­ni­ği oluşturur.

Rino­si­nü­zit Tedavisi
Akut rino­si­nü­zit tab­lo­sun­da­ki rinit genel­lik­le viral enfek­si­yöz bir rinit­tir. Sinüs enfek­si­yo­nu eklen­miş­se bak­te­ri­yal enfek­si­yon eklen­miş­tir. Etken m.kataralis oldu­ğun­da (tüm enfek­si­yon­la­rın %30’u) spon­tan iyi­leş­me müm­kün ola­bil­mek­te­dir, ancak etken s.pnömonia veya h.influenza oldu­ğun­da amok­si­si­lin-kla­vu­lo­nat ile teda­vi edil­me­li­dir. Kro­nik rino­si­nü­zit­ler­de seft­ri­ak­son ve klin­da­mi­sin gru­bu anti­bi­yo­tik­ler ter­cih edilmelidir.
Tüm etkin teda­vi­ye rağ­men tüm enfek­si­yon­lar­da muko­zal memb­ran­lar­da sili­er hare­ket 6 haf­ta­lı­ğı­na bozul­mak­ta­dır, has­ta­lar­da buna bağ­lı aktif enfek­si­yon geç­se bile geniz akın­tı­sı his­si, öksü­rük his­si ya da ​“reak­tif hava yolu” deni­len semp­tom­la­rın geç­me­si 6 haf­ta­ya kadar uzayabilir.

HABER MERKEZİ

See aut­ho­r­’s posts